Νέα αφαίμαξη στις ήδη πετσοκομμένες από τα προηγούμενα μνημόνια συντάξεις αναμένεται να υποστούν οι συνταξιούχοι, αυτή τη φορά από το αριστερό μνημόνιο.
Τα μέτρα που σχεδιάζουν να επιβάλουν οι δανειστές από το φθινόπωρο, με το άνοιγμα του Ασφαλιστικού, θα περιλαμβάνουν νέες δραματικές μειώσεις στις κύριες συντάξεις (εκτός των μειώσεων στις επικουρικές) προκειμένου να καλυφθούν τα ελλείμματα των Ταμείων μετά τη συμφωνηθείσα από τον πρωθυπουργό περικοπή της επιχορήγησης από τον Προϋπολογισμό. Ειδικότερα, η εκπρόσωπος του ΔΝΤ Ντέλια Βελκουλέσκου προωθεί σχέδιο για μείωση στις συντάξεις έως 30%, ενώ δικοί μας ειδικοί της ασφάλισης υπολογίζουν ότι αν συνεχιστεί η ύφεση και η κατάρρευση των εσόδων των Ταμείων, η επιπλέον μείωση στις κύριες συντάξεις θα φτάσει και ίσως ξεπεράσει το 10%. Ανθρωποθυσίες, όμως, αναμένονται και στον δημόσιο τομέα, καθώς οι νεοπροσλαμβανόμενοι θα αμείβονται με τον κατώτερο μισθό του ιδιωτικού τομέα, ήτοι 586 ευρώ, ενώ τα χαμηλότερα κλιμάκια υπαλλήλων θα υποστούν μειώσεις της τάξης του 5%-10%.
Πρόσωπο με πρόσωπο πλέον με την περιβόητη Ρουμάνα Ντέλια Βελκουλέσκου, τη νέα επικεφαλής του κλιμακίου του ΔΝΤ που έχει εμμονή με τις περικοπές των χαμηλών συντάξεων και τις απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων έτσι ώστε να μοιάσουμε με τους συμπατριώτες της, οι Ελληνες διαπραγματευτές θα βρεθούν με την πλάτη στον τοίχο αφού το Ασφαλιστικό αποτελεί προαπαιτούμενο της νέας συμφωνίας με τους πιστωτές και περιλαμβάνεται ρητώς στην απόφαση της Συνόδου Κορυφής που υπέγραψε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας.
Η επιβολή ενός είδους άμεσης ή υποκρυπτόμενης ρήτρας μηδενικού ελλείμματος στις κύριες συντάξεις θεωρείται μονόδρομος, καθώς δεν βγαίνει η εξίσωση έσοδα-δαπάνες, με δεδομένο ότι το ύψος της ασφαλιστικής δαπάνης θα παραμείνει παγωμένο στα επίπεδα του 2015 (10,8 δισ. ευρώ).
Από το μηδέν το Ασφαλιστικό
Διαπραγματευτές των προηγούμενων κυβερνήσεων που είχαν αντιμετωπίσει τους σκληρούς της τρόικας υποστηρίζουν ότι από τη στιγμή που ανοίγει το Ασφαλιστικό από το μηδέν, κανείς δεν μπορεί να εμποδίσει τους δανειστές να απαιτήσουν απάνθρωπες ανατροπές, ακόμα και επιβολή ποσοστού αναπλήρωσης της σύνταξης στο 40% του μισθού. Γι’ αυτό, επισημαίνουν, έπρεπε να εφαρμοστούν χωρίς την επιμονή της αναστολής ο νόμος Λοβέρδου (3863/2010) που προβλέπει ήπιες μειώσεις στις συντάξεις τουλάχιστον έως το 2023 αλλά και η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος στις επικουρικές που οδηγούσε σε περικοπές 18,5 ευρώ μηνιαίως. Τα μέτρα που μελετώνται στις Βρυξέλλες, προειδοποιούν, θα είναι τρεις φορές πιο επώδυνα από το email Χαρδούβελη.
Βάζοντας κάτω τους αριθμούς, τα κλιμάκια που θα εγκατασταθούν στα υπουργεία θα ζητήσουν μέτρα για την κάλυψη του ετήσιου ελλείμματος των ταμείων κύριας ασφάλισης, ύψους 2,4 δισ. ευρώ, καθώς και του ετήσιου ελλείμματος των ταμείων επικουρικής ασφάλισης, ύψους 1,3 δισ. ευρώ. Ειδικά τα επικουρικά, με δεδομένη τη διάταξη που ψηφίστηκε ότι πρέπει (από 1/1/2015) να αντεπεξέρχονται στην καταβολή των συντάξεων ιδίοις πόροις, χωρίς κρατική χρηματοδότηση, είναι σίγουρο ότι θα αναγκαστούν να αποφασίσουν δραστικές μειώσεις, είτε μέσω της ρήτρας είτε μέσω ισοδύναμου εργαλείου.
Οι σαρωτικές μειώσεις συντάξεων και παροχών θα επέλθουν από την 1/1/2016 ως απόρροια των ακόλουθων παρεμβάσεων που αναμένεται να ψηφιστούν έως τις 31 Οκτωβρίου 2015. Οι παρεμβάσεις προβλέπουν:
■ Μεγαλύτερη σύνδεση ανάμεσα στις εισφορές και στις απολαβές, εναρμόνιση εισφορών, κανονισμών και προϋποθέσεων συνταξιοδότησης όλων των Ταμείων στα επίπεδα του ΙΚΑ, καθώς και εξορθολογισμό όλων των διαφορετικών συστημάτων παροχής βασικής και επικουρικής σύνταξης, με στόχο την επιμήκυνση του εργασιακού βίου και την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. Οι ρυθμίσεις θα οδηγήσουν σε μειώσεις τις συντάξεις του ΟΑΕΕ, του ΝΑΤ, του ΟΓΑ και των ειδικών ταμείων.
■ Εφαρμογή του νόμου Λοβέρδου (3863/2010), ο οποίος, με τροποποίηση της τελευταίας στιγμής στον νόμο για τα προαπαιτούμενα, επεκτείνεται για όλους τους ασφαλισμένους, χωρίς να τους διαχωρίζει σε παλαιούς και νέους και χωρίς να εξαιρεί τα θεμελιωμένα δικαιώματα. Οι δανειστές, πέντε χρόνια μετά, με δεδομένο το περιβάλλον ασφυξίας που έχει δημιουργηθεί δεν αποκλείεται να απαιτήσουν μεγαλύτερη μείωση των συντελεστών υπολογισμού των συντάξεων. Με βάση όσα ισχύουν σήμερα, οι μειώσεις δεν υπερβαίνουν, στη χειρότερη περίπτωση, τα 25 ευρώ μηνιαίως, ενώ μεσοσταθμικά, σύμφωνα με τον πρώην υπουργό Γιώργο Κουτρουμάνη που συνέταξε τον νόμο, οι μειώσεις θα ανέρχονται σε 1,8% έως το 2020, σε 4,5% έως το 2030 και σε 7% έως το 2045. Οι απώλειες πάντως θα είναι αισθητά βαρύτερες για όσους βγουν στη σύνταξη μετά το 2023. Βάσει του νόμου, ο ασφαλιστικός βίος του αιτούντος σύνταξη από αύριο θα υπολογιστεί έως το 2010 με το παλαιό καθεστώς, ενώ με τον νέο τρόπο θα υπολογιστούν τα έτη ασφάλισης από το 2011 και μετά. Μέχρι σήμερα τα Ταμεία και εν προκειμένω το ΙΚΑ προχωρούσε στην έκδοση συνταξιοδοτικών αποφάσεων για όσους θεμελιώνουν δικαίωμα από 1/1/2015, με την επιφύλαξη ότι τα ποσά μπορεί να αλλάξουν με νέες διατάξεις (αν τελικά εφαρμοζόταν ο Ν. 3863/2010, όπερ και εγένετο), ακολουθούσαν δηλαδή το μοντέλο των κυμαινόμενων συντάξεων. Στις υπηρεσίες επικρατεί αλαλούμ καθώς οι αρμόδιοι υπάλληλοι εκτιμούν ότι θα χρειαστεί να υπολογίσουν από την αρχή περισσότερες από 10.000 συντάξεις που έχουν ήδη εκδοθεί, ακόμα και αν η διαφορά δεν υπερβαίνει το 1 ευρώ.
■ Μειώσεις στις παροχές θα επιβληθούν και από την κατάργηση (από τις 31 Οκτωβρίου 2015) των φόρων υπέρ τρίτων (μη οικονομικές χρεώσεις) που ενισχύουν τα Ταμεία. Πρώτα θύματα θα είναι οι μερισματούχοι δημόσιοι υπάλληλοι του Μετοχικού Ταμείου, ενώ απειλούνται μηχανικοί και δικηγόροι που θα δουν ως αντιστάθμισμα να μειώνονται οι παροχές τους ή να αυξάνονται οι εισφορές τους.
■ Οι νέες απώλειες εισοδήματος που θα πλήξουν τους συνταξιούχους προστίθενται σωρευτικά σε αυτές που ήδη έχουν ψηφιστεί. Οι συνταξιούχοι έχουν ήδη χάσει εισόδημα από το πρώτο πακέτο μέτρων εξαιτίας της αύξησης της εισφοράς υπέρ του κλάδου υγείας κατά 2% στις κύριες συντάξεις και κατά 6% στις επικουρικές.
■ Σε δραματική κατάσταση θα βρεθούν και οι πιο αδύναμοι κρίκοι του συνταξιοδοτικού χάρτη, ήτοι μητέρες ανηλίκων, ασφαλισμένοι του ΙΚΑ με χαμηλές αποδοχές, χήροι/χήρες και συνταξιούχοι αναπηρίας που θα υποστούν εξοντωτικές απώλειες στο εισόδημά τους από 35% έως 50%, καθώς θα λαμβάνουν στο εξής ποσό σύνταξης που αναλογεί στις καταβαλλόμενες εισφορές των 250-350 ευρώ τον μήνα έως ότου φτάσουν στην ηλικία των 67 ετών. Μετά τη συμπλήρωση του ορίου θα μπορούν να εισπράξουν το πλήρες ποσό της κατώτατης εγγυημένης σύνταξης του ΙΚΑ ύψους 486 ευρώ. Υπενθυμίζουμε ότι οι χαμηλοσυνταξιούχοι των ελάχιστων ορίων δεν θα πάρουν ούτε ΕΚΑΣ στα 65 τους, αφού προβλέπεται η σταδιακή κατάργησή του, με αποτέλεσμα η μείωση των αποδοχών τους να φτάσει το 64%.
■ Η παράταση που πήρε έως το φθινόπωρο η κατάργηση των πρόωρων συνταξιοδοτήσεων προκειμένου να ενταχθεί στο πλαίσιο του νέου Ασφαλιστικού μόνο ως ευοίωνο μήνυμα δεν μπορεί να θεωρηθεί. Οπως έχει διαρρεύσει, οι δανειστές θεωρούν ήπιο το μεταβατικό στάδιο και θα ζητήσουν αύξηση των ορίων ηλικίας έως και δύο χρόνια ανά έτος ώστε ο στόχος για συνταξιοδότηση όλων των ασφαλισμένων με πλήρη σύνταξη στα 67 ή στα 62 με 40 χρόνια ασφάλισης να επιτευχθεί νωρίτερα από το 2023. Βαρύτερο πλήγμα δέχονται οι γονείς ανηλίκων και κυρίως οι μητέρες ανήλικων τέκνων ασφαλισμένες στο ΙΚΑ και τα Ταμεία των ΔΕΚΟ και των τραπεζών που μπορούσαν να φύγουν από το 50ό έτος της ηλικίας τους με μειωμένη σύνταξη ανάλογα με το έτος θεμελίωσης, καθώς και όσοι έβγαιναν στη σύνταξη με 35ετία χωρίς όριο ηλικίας. Η επιβάρυνση με τα δεδομένα που γνωρίζουμε έως τώρα κυμαίνεται από 6 μήνες έως 15 χρόνια επιπλέον δουλειάς, ενώ εναλλακτικά δίνεται το δικαίωμα οι ασφαλισμένοι να συνταξιοδοτηθούν με τα παλιά όρια, πλην όμως επιβάλλεται ποινή μείωσης της πλήρους σύνταξης κατά 16% τον μήνα μέχρι τη συμπλήρωση του νέου ορίου.
Η απόσυρση της διάταξης ενισχύει την αίσθηση ότι οι πιστωτές θα αμφισβητήσουν την προστασία των θεμελιωμένων δικαιωμάτων καθώς, σύμφωνα με το επιχείρημα που έχουν κατά καιρούς προβάλει, το θεμελιωμένο δικαίωμα για να γίνει σεβαστό πρέπει να έχει ασκηθεί, ο ασφαλισμένος δηλαδή πρέπει να έχει υποβάλει αίτηση συνταξιοδότησης.
Με την ενοποίηση των Ταμείων από το 2016 παγιώνεται η υφαρπαγή των διαθεσίμων ή των περιουσιακών στοιχείων των πιο εύρωστων Ταμείων προκειμένου να καλυφθούν οι ελλειμματικοί κλάδοι. Η συγχώνευση των ασφαλιστικών ταμείων θα ολοκληρωθεί σε βάθος δυόμισι ετών ώστε έως το τέλος του 2017 όλοι οι οργανισμοί να έχουν συγχωνευτεί σε έναν.
Ενεση ρευστότητας με μαχαίρι στις συντάξεις
Τα στοιχεία που έχουν στη διάθεσή τους οι δανειστές δείχνουν ότι το σύστημα εμφανίζει έλλειψη ρευστότητας, την οποία θέλουν να περιορίσουν με μειώσεις συντάξεων, έως το 2020, ενώ από το 2023 έως το 2028 το πρόβλημα είναι ακόμα πιο έντονο καθώς αναμένεται να συνταξιοδοτηθεί τριπλάσιος αριθμός ασφαλισμένων (baby boom). Οι τεχνοκράτες των θεσμών δεν φαίνονται να συγκινούνται με το επιχείρημα της ελληνικής πλευράς ότι η μελέτη για τη βιωσιμότητα του συστήματος δείχνει ότι το 2060 η συνταξιοδοτική δαπάνη θα έχει σταθεροποιηθεί περίπου στο όριο που έχει συμφωνηθεί, δηλαδή στο 15,5% του ΑΕΠ, ενώ το ποσοστό αναπλήρωσης των συντάξεων θα έχει μειωθεί στο 56% (48% για την κύρια και 8% για την επικουρική σύνταξη). Το ενδιαφέρον τους επικεντρώνεται στη βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη περίοδο προκειμένου τα Ταμεία να αυτοτροφοδοτούνται χωρίς να απαιτείται αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης.
