Τι σηματοδοτεί η νέα ήττα που υπέστη ο Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη; Είναι αυτό «καλό» για μας; Είναι κάτι «ανησυχητικό» για μας;
Τον «σπρώχνει» να μας χτυπήσει, ή τον «συγκρατεί»;
Του Θανάση Κ.
Απάντηση: Τίποτε απ’ όλα αυτά. Και ταυτόχρονα, όλα αυτά μαζί!
Ας τα πάρουμε από την αρχή:
* Πρώτον, ο Ερντογάν κι αυτό που αντιπροσωπεύει δεν είναι κατ’ ανάγκην ο «χειρότερος» για μας. Αλλά δεν είναι ούτε ο «καλύτερος».
Ο ίδιος ο Ερντογάν αντιπροσωπεύει την «ισλαμιστική» τάση στην Τουρκία, δηλαδή την προσπάθεια να αλλάξει το «κοσμικό» ως πρόσφατα καθεστώς της και να μετασχηματιστεί σε μια «σουνιτική» δημοκρατία. Με φιλοδοξίες Χαλιφάτου, δηλαδή ηγετικού ρόλου ανάμεσα στους υπόλοιπους μουσουλμάνους…
Αυτό σηματοδοτεί μια «μεταπολίτευση» μέσα στην Τουρκία – μια μεταπολίτευση που έχει ήδη αρχίσει. Και που κινδυνεύει τώρα να ανακοπεί!
–Τι θα σήμαινε αυτή η μεταπολίτευση; Ότι το τουρκικό κράτος θα έπαυε να είναι «κοσμικό» όπως επί Κεμάλ. Δηλαδή δεν θα είχε ως κέντρο αναφοράς του τον Τουρκικό εθνισμό, αλλά το σουνιτικό ισλαμισμό.
Αυτή η «κοσμικότητα» (σε αντίθεση με τη θρησκευτικότητα) ήταν η πρώτη ιστορική κληρονομιά του Κεμάλ Ατατούρκ. Που ο Ερντογάν αμφισβήτησε…
–Ταυτόχρονα, το τουρκικό κράτος θα έπαυε να κρατάει «αποστάσεις» από τις εσωτερικές έριδες των υπολοίπων μουσουλμάνων, ιδιαίτερα των Αράβων. Αυτή ή «αποστασιοποίηση» από τον Αραβικό κόσμο (δηλαδή ο εκδυτικισμός της Τουρκίας) ήταν η δεύτερη ιστορική κληρονομιά του Κεμάλ Ατατούρκ. Που ο Ερντογάν την αμφισβήτησε – και αυτήν…
Ο Ερντογάν, ο οποίος κάποια στιγμή φυλακίστηκε από το Κεμαλικό καθεστώς (στα μέσα της δεκαετίες το ’90), προσπάθησε – και εν πολλοίς πέτυχε – να ανατρέψει τις σταθερές του Κεμαλισμού.
Αλλά τώρα κινδυνεύει να ανακοπεί η προσπάθειά του…
Και επειδή κεντρικός θεματοφύλακας του Κεμαλισμού, ήταν ο Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας – δηλαδή η στρατιωτική ηγεσία που έλεγχε τους εκλεγμένους πολιτικούς και την εκάστοτε κυβέρνηση – κεντρικός στόχος του Ερντογάν ήταν να παραμερίσει τους στρατοκράτες. Πράγμα που πέτυχε με πρόσχημα την «ευρωπαϊκή ένταξη της Τουρκίας»…
Για πολλές δεκαετίες ο σκληρός πυρήνας την «αναθεωρητικής πολιτικής» των Τούρκων κατά την Ελλάδας ήταν ο Κεμαλισμός.
–Οι γενοκτονίες των χριστιανικών πληθυσμών της Ανατολίας ξεκίνησαν από την Επανάσταση των Νεοτούρκων που αποτέλεσε τον «πρόδρομο» του Κεμάλ και ολοκληρώθηκαν με την πλήρη επικράτηση του Κεμαλισμού (1923)!
–Επί Κεμαλισμού έγιναν και «εθνοκαθάρσεις» των Ελλήνων της (υπόλοιπης) Μικράς Ασίας (1922-23), αλλά και του Ελληνισμού της Πόλης (1955-64).
–Από την Κεμαλική Τουρκία έγινε η εισβολή στην Κύπρο το 1974 και η έκτοτε συνεχής αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων στο Αιγαίο.
Έτσι, ο,τιδήποτε υπονόμευε εσωτερικά το Κεμαλικό καθεστώς, μπορούσε να εκληφθεί ως «θετικό» για την Ελλάδα.
* Δεύτερον, πράγματι, στα χρόνια που ο Ερντογάν αγωνιζόταν να ξηλώσει τις σταθερές του Κεμαλισμού (2004-16), υπήρχε μια σχετική «ύφεση» στις προκλήσεις της Τουρκίας εναντίον μας. «Σχετική» μόνο, βέβαια – πάντως «ύφεση»…
Όταν ο Ερντογάν παραμέριζε βήμα τους πανίσχυρους στρατοκράτες από το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας, αυτό είχε κάποιο «θετικό αντίκτυπο» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αρκεί να δούμε ορισμένα γνώριμα «μοτίβα»:
Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο είχαμε μία μείζονα ελληνοτουρκική κρίση τουλάχιστον κάθε δεκαετία – πάντα με υποκίνηση της Κεμαλικής Τουρκίας:
–Το 1955, το 1964, το 1967, το 1974, το 1978, το 1986, το 1996!
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η Τουρκία κλιμάκωνε απότομα όταν καταλάβαινε ότι στην Ελλάδα υπήρχε είτε ακυβερνησία ήταν αποδυνάμωση της πολιτικής βούλησης της κυβέρνησης…
–Για παράδειγμα: το «πογκρόμ» κατά των Ελλήνων της Πόλης, το Σεπτέμβριο του 1955 (η πρώτη μεταπολεμικά Ελληνοτουρκική κρίση) ξέσπασαν όταν στην Ελλάδα ο τότε Πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπάγος είχε αρρωστήσει σοβαρά χωρίς να υπάρχει σαφής διάδοχός του στη διακυβέρνηση…
–Τα γεγονότα (και η αντίστοιχη κρίση) του 1964 ξέσπασαν όταν είχε πέσει η κυβέρνηση Καραμανλή, αλλά δεν είχε κερδίσει ακόμα αυτοδυναμία η κυβέρνηση Γεωργίου Παπανδρέου, οπότε χρειάστηκαν επαναληπτικές εκλογές…
–Τα γεγονότα του Νοεμβρίου του 1967 έγιναν όταν στην Ελλάδα είχε μόλις επιβληθεί στρατιωτική δικτατορία (από τον Απρίλιο εκείνης της χρονιάς), αλλά ήταν γνωστό ότι ο Βασιλέας τότε ετοίμαζε «αντί-κίνημα» στη Βόρειο Ελλάδα. Σε εκείνη τη φάση εσωτερικής αποδυνάμωσης, ξέσπασε η ελληνοτουρκική κρίση (που εκτονώθηκε με την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από τον Κύπρο). Λίγες βδομάδες αργότερα ξέσπασε και το βασιλικό αντί-πραξικόπημα, που απέτυχε τελικά…
–Η τουρκική εισβολή στην Κύπρο έγινε τον Ιούλιο του 1974, όταν δεν υπήρχε κυβέρνηση ούτε στην Κύπρο (λόγω του χουντικού πραξικοπήματος κατά του Μακαρίου), ούτε στην Ελλάδα (είχε καταρρεύσει η κυβέρνηση Ανδρουτσόπουλου, λόγω του αποτυχημένου πραξικοπήματος στην Κύπρο) ούτε καν στην Ουάσιγκτων, ήταν τότε που άρχιζε η πτώση του Προέδρου Νίξον (με απειλή προσαγωγής του από το Κογκρέσο – impeachment) και τελικό εξαναγκασμό του σε παραίτηση λίγες μέρες αργότερα…
Σε αυτό το τριπλό πολιτικό κενό εκδηλώθηκε (και αυτό εκμεταλλεύθηκε) η τουρκική εισβολή στην Κύπρο.
–Τέλος και η κρίση των Ιμίων, τον Ιανουάριο του 1996, ξεκίνησε όταν ο Πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου, βρισκόταν σε πολύ σοβαρή κατάσταση στο Ωνάσειο, και στην Ελλάδα τον είχε μόλις αντικαταστήσει στην Πρωθυπουργία ο Κώστας Σημίτης, ο οποίος όμως δεν είχε πάρει ακόμα ψήφο εμπιστοσύνης από τη Βουλή. Και πάλι η χώρα βρέθηκε σε φάση αρρυθμίας που την εκμεταλλεύτηκε η Κεμαλική Άγκυρα…
Το αξιοσημείωτο είναι ότι άλλες ελληνοτουρκικές κρίσεις δεν είχαμε τις επόμενες δύο δεκαετίες! Το 2003 κέρδισε το Κόμμα του Ερντογάν στην Τουρκία, το 2004 ανέλαβε ο ίδιος ο Ερντογάν, αλλά επόμενη τέτοια κρίση δεν υπήρξε (μέχρι πρόσφατα)…
Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα βρέθηκε σε πολύ μεγάλη εσωτερική κρίση και το 2012 (λόγω μνημονίου) και το 2015 λόγω… παρά λίγο Grexit! H Τουρκία του Ερντογάν, δεν εκμεταλλεύθηκε τις εσωτερικές κρίσεις της Ελλάδας, όπως έκανε συστηματικά η Κεμαλική Τουρκία…
* Τρίτον, μη βιάζεστε να… χαρείτε, όμως, γιατί το πράγμα άλλαξε μετά το 2016! Η αποτυχία των στρατιωτικού πραξικοπήματος κατά του Ερντογάν τον Ιούλιο της χρονιάς εκείνης, του επέτρεψε στη συνέχεια να ανατρέψει πλήρως ό,τι είχε απομείνει όρθιο από την κοσμική-Κεμαλική Τουρκία, και να εγκαταστήσει μια σουνητική δημοκρατία με έντονες αυταρχικές δομές και πρακτικές. Η ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων σαρώθηκε. Οι περισσότεροι έμπειροι αξιωματικοί όλων των κλάδων απομακρύνθηκαν. Αρκετοί διώχθηκαν και φυλακίστηκαν. Αρκετοί ταπεινώθηκαν δημόσια. Ένας σημαντικός αριθμός απ’ αυτούς έγιναν φυγάδες…
Ο εθνικιστικός αυταρχισμός του Κεμαλισμού, αντικαταστάθηκε από ένα ισλαμικό αυταρχισμό που σάρωνε τα υπολείμματα του Κεμαλισμού!
Τώρα πια ο Ερντογάν δεν φοβάται μια στρατιωτική κλιμάκωση με την Ελλάδα, ότι θα μπορούσε να δώσει «δόξα» στους αντιπάλους του, τους Κεμαλικούς στρατιωτικούς. Τώρα, που έχει καθαρίσει το στρατό από τους Κεμαλικούς, χρειάζεται ο ίδιος μια «δόξα» – μια στρατιωτική επιτυχία – για να σταθεροποιήσει το καθεστώς του. Η Ελλάδα του Τσίπρα, απέναντί του, είναι το «εύκολο θύμα»…
Ως το 2016 δεν κινδυνεύαμε από τον Ερντογάν!
Μετά το 2016 κινδυνεύουμε πρωτίστως από τον καθεστώς Ερντογάν! Πολλοί στην Ελλάδα δεν το κατάλαβαν αυτό…
* Τέταρτον, όσο υπήρχαν οι Κεμαλικοί στην εξουσία με την ατζέντα του εκδυτικισμού της τουρκικής κοινωνίας, η Δύση ήταν ιδιαίτερα φιλική προς την Τουρκία (και ιδιαίτερα ανεκτική προς τις παρασπονδίες της).
Ακόμα κι όταν έπαψε να υπάρχει η Σοβιετική Ένωση δίπλα στην Τουρκία, οι ΗΠΑ έβλεπαν την «κοσμική Τουρκία», ως ένα απαραίτητο σύμμαχο απέναντι στην άνοδο του ισλαμικού εξτρεμισμού.
Αυτό ανατράπηκε πλήρως όταν ο Ερντογάν επιβίωσε του πραξικοπήματός το 2016, σταμάτησε τον εκδυτικισμό, αγκάλιασε ξανά το μουσουλμανικό κόσμο με την ελπίδα να γίνει «ηγέτης» του (Χαλιφάτο) και στράφηκε προς τη Ρωσία.
—Το Ισραήλ το οποίο είχε παλαιότερα πολύ καλές σχέσεις με την «κοσμική»-Κεμαλική Τουρκία τα έσπασε με το καθεστώς Ερντογάν.
—Η Αίγυπτος όταν ανέτρεψε το καθεστώς του ισλαμιστή Μόρσι, τα έσπασε επίσης με τον «ισλαμιστή» Ερντογάν! (ο οποίος στήριζε τον Μόρσι)
–Οι Ρώσοι (αλλά και το καθεστώς Άσαντ στη Συρία) κατήγγειλαν στον Ερντογάν ότι στήριζε και χρηματοδοτούσε το ΙΣΙΣ! Στη συνέχεια ο Ερντογάν πιέστηκε να σταματήσει τη στήριξη του ΙΣΙΣ, το οποίο ηττήθηκε στο έδαφος της Συρίας από τους Κούρδους! Και τότε ο Ερντογάν προσέγγισε τη Ρωσία!
Τότε οι ΗΠΑ και το Ισραήλ και η Αίγυπτος στράφηκαν κατά του καθεστώτος Ερντογάν.
Και τότε η Ελλάδα (επί Σαμαρά) δημιούργησε το διπλό άξονα «Ελλάδα-Κύπρος-Αίγυπτος» και «Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ»!
Πολιτική που αγκάλιασαν τελικά και οι ΗΠΑ όταν ανέλαβε την Προεδρία ο Τράμπ…
Όσο παραμένει ο ανεξέλεγκτος Ερντογάν, κανείς στη Δύση δεν εμπιστεύεται την Τουρκία! Αντίθετα αν, «ως δια μαγείας», επέστρεφαν οι Κεμαλιστές στην εξουσία, όλοι οι δυτικοί (πλην Ελλάδος και Κύπρου, βεβαίως) θα αγκάλιαζαν την νέα «Κεμαλική» Τουρκία.
Κι απ’ αυτή την άποψη, ο Ερντογάν παρ’ όλο που είναι απολύτως επικίνδυνος για μας, είναι ταυτόχρονα και η καλύτερη εγγύηση ότι η Δύση δεν θέλει την ενίσχυσή του – ούτε θα του επιτρέψει να συντρίψει την Ελλάδα!
* Πέμπτο και πιο βασικό: Τον Ερντογάν πολύ θα ήθελαν να τον ανατρέψουν σήμερα οι δυτικοί. Αλλά δεν μπορούν…
Όμως και ο ίδιος δεν είναι εύκολο πια να σταθεροποιήσει τη θέση του. Γιατί ένα σημαντικό κομμάτι της Τουρκικής κοινωνίας (το πιο δυτικό, το πιο δυτικόφιλο και το πιο αστικό) είναι εναντίον του και δεν τον φοβάται πια: το δείχνει! Τον καταψηφίζει…
Αυτό σημαίνει στην καλύτερη περίπτωση μια παραλυτική πόλωση διαρκείας μέσα στην Τουρκία. Και στη χειρότερη έναν Εμφύλιο!
Ακόμα και αν κατάφερναν να ανατρέψουν τον Ερντογάν σήμερα (ή αν τους «διευκόλυνε» η… «Θεία Χάρις») το καθεστώς του έχει προλάβει να ριζώσει στην Τουρκία. Δεν είναι εύκολο πια, να επιστρέψει η περίοδος του Κεμαλισμού.
Αλλά δεν είναι καθόλου εύκολο πια, να επιβληθεί και ο ίδιος πάνω στο μεγάλο κομμάτι της τουρκικής κοινωνίας που δεν θέλει ούτε τον Ισλαμισμό ούτε την επιστροφή στο Χαλιφάτο, ούτε την καθεστωτική μεγαλομανία του.
Η Τουρκία είναι βαθιά διχασμένη πλέον και δεν μπορεί να «μονιάσει» εύκολα! Ακόμα κι αν εξαφανιζόταν από το προσκήνιο ο Ερντογάν…
Μια Τουρκία – «Ιανός», που ένα κομμάτι της κοιτάει με λαχτάρα προς τη Δύση κι ένα άλλο κομμάτι της με νοσταλγία στην Ανατολή, είναι πια αναπόφευκτη.
Κι είναι το καλύτερο για μας, αν…. σοβαρευτούμε και το αξιοποιήσουμε.
Αν σοβαρευτούμε…
Αλλά θα μου πείτε βέβαια, πως είναι πολύ πιο δύσκολο να αντιμετωπίσουμε τους «αγορασμένους» εθνομηδενιστές που έχουμε ανάμεσά μας (και το… «μαλάκα» που κρύβουμε μέσα μας) από τις προκλήσεις της Τουρκίας απέναντί μας!
Σωστό κι αυτό…
