Είναι η ώρα που ανοίγουν στόματα, αρχίζουν να αποκαλύπτονται αλήθειες και καταρρέουν μύθοι για το πώς μπήκαμε στα μνημόνια Πρώτη αλήθεια: Δεν ήταν τα μνημόνια που μας έφεραν την κρίση. Ήταν το ακριβώς αντίθετο: ήταν η μακροχρόνια κρίση που μας οδήγησε τελικά στα μνημόνια. Κι εδώ ευθύνες έχουν όλοι όσοι κυβέρνησαν τα προηγούμενα χρόνια. Αλλά και όσοι δεν κυβέρνησαν και απαιτούσαν περισσότερες «παροχές» από… δανεικά και περισσότερη αναδιανομή ενός «πλεονάσματος» που δεν υπήρχε.
Του Θανάση Κ.
Κι ακόμα τεράστιες ευθύνες έχουν όσοι αντιστάθηκαν σε μεταρρυθμίσεις και μέτρα λιτότητας που αν είχαν ληφθεί εγκαίρως (πριν το 2009 και πριν το 2004 και ακόμα πιο πριν) δεν θα είχαμε φτάσει στα όρια της χρεοκοπίας.
Δεύτερη αλήθεια: Μπορεί η κρίση να μας οδηγούσε αναπόφευκτα σε κάποιου είδους χρεοκοπία, αλλά ο τρόπος που ξέσπασε η κρίση και ο τρόπος που μπήκαμε στον «αναγκαστικό δανεισμό» από τους εταίρους ΔΕΝ ήταν «αναπόφευκτος». Ήταν ίσως ο χειρότερος δυνατός!
Κι εδώ τεράστιες ευθύνες έχει ο ΓΑΠ, που προκάλεσε πρόωρες εκλογές το 2009 επειδή αρνήθηκε την επανεκλογή του Κάρολου Παπούλια στην Προεδρία, κατέβηκε στις εκλογές με σύνθημα «λεφτά υπάρχουν» κι άρχισε να μοιράζει λεφτά-δεξιά αριστερά αμέσως μόλις ανέλαβε! Ενώ ήξερε πια πως το έλλειμμα της χρονιάς εκείνης είχε ξεφύγει (όπως συνέβαινε με όλες τις χώρες της ευρωζώνης τότε)!
Κι έτσι διόγκωσε κι άλλο το έλλειμμα!
Ενώ αμέσως μετά, το Γενάρη του 2010 – κι ενώ μας δάνειζαν ακόμα οι αγορές – η κυβέρνηση ΓΑΠ διαλαλούσε πως η Ελληνική οικονομία είναι… «Τιτανικός» και πως η Ελλάδα είναι «διεφθαρμένη χώρα»!
Οπότε – τότε και μόνον τότε – οι αγορές έκλεισαν για την Ελλάδα κι υπήρχε πια ανάγκη να προσφύγουμε στον «αναγκαστικό δανεισμό» των εταίρων μας.
Που όμως, δεν είχαν τότε μηχανισμό να μας δανείσουν.
Αλήθεια τρίτη: Το τι έγινε παρασκηνιακά όταν μπήκαμε στο Μνημόνιο, θα αργήσουμε πολύ να το μάθουμε. Το μόνο βέβαια πια είναι ότι δεν υπήρξε καμιά… «στημένη συνομωσία»! Οι «θεωρίες συνομωσιών» είναι απλώς – όπως πάντα – οι… ερμηνείες των ηλιθίων!
Όπως αποδείχθηκε, κανείς από όλους εκείνους που υποτίθεται ότι «συνωμοτούσαν» τότε (σε βάρος της Ελλάδος κλπ.) δεν είχε ιδέα που πήγαινε το πράγμα.
Το αντίθετο ακριβώς: Η ελληνική κρίση έφερε στην επιφάνεια τις μεγάλες «κατασκευαστικές αδυναμίες και τα δομικά σφάλματα του ευρώ» – που τα ομολόγησε, άλλωστε, αργότερα η ίδια η Ευρωπαϊκή Ένωση. Καθώς και τις αδυναμίες (άλλου τύπου, βέβαια) του πολύ πιο «έμπειρου» ΔΝΤ.
–Για παράδειγμα, στην αρχή η Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να δανείσουν την Ελλάδα επικαλούμενοι το «καταστατικό» της ευρωζώνης που το απέκλειε (no bail out clause). Τελικά, όμως, παρέκαμψαν το καταστατικό τους και προχώρησαν στον αναγκαστικό δανεισμό (bail out), που απέκλειαν λίγο πριν!
–Οι ίδιοι οι Ευρωπαίοι δεν ήθελαν να ακούσουν στην αρχή για συμμετοχή του ΔΝΤ στα εσωτερικά της Ένωσης! Τους προκαλούσε φρίκη και μόνο το άκουσμα μιας τέτοιας ιδέας. Σε λίγο όμως, όχι μόνο ζήτησαν τη συμμετοχή του ΔΝΤ, αλλά πήγαν και πολύ πιο πέρα: Διακήρυξαν ότι ΜΟΝΟ με τη συμμετοχή του ΔΝΤ θα προχωρούσαν και οι ίδιοι στον αναγκαστικό δανεισμό της Ελλάδας!
Μύλος κυριολεκτικά.
Το ΔΝΤ στην αρχή πίεζε τους Ευρωπαίους να παρέμβουν. Και δέχθηκε να συμμετάσχει. Αλλά λίγο μετά συνειδητοποίησε ότι η συμμετοχή του παραβίαζε τυπικά και το δικό του καταστατικό! Και τότε ξαφνικά «μαγειρεύτηκαν» κάπως τα νούμερα και – κυρίως – οι προβλέψεις του πρώτου Προγράμματος.
Με πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις:
–τους «πολλαπλασιαστές» που υποτιμούσαν πολύ την ύφεση, και
–την πρόβλεψη χρέους (που την κρατούσαν «χαμηλά» για να κρίνεται «βιώσιμο» (στο 145% του ΑΕΠ) – ενώ εκτοξευόταν πολύ πέρα από τα όρια βιωσιμότητας (180% του ΑΕΠ)! (Όλως «συμπτωματικώς» αυτά ακριβώς τα λάθη τα επισήμαινε από την πρώτη στιγμή στην Ελλάδα ο Αντώνης Σαμαράς και ζήταγε να διορθωθούν…).
Και δεν είναι τυχαίο, βέβαια πως την εποχή εκείνη «φαγώθηκε» ξαφνικά ο Διοικητής του ΔΝΤ, Ντομινικ Στρος Καν για ένα κάπως «περίεργο» σκάνδαλο… «σεξουαλικής παρενόχλησης» μιας καμαριέρας! Ενώ λίγο αργότερα παραιτήθηκε ο κορυφαίος οικονομολόγος του ΔΝΤ Olivier Blanshard παραδεχόμενος τα σφάλματα του πρώτου Μνημονίου.
Το βέβαιο είναι πως όταν ξεκινούσε το Μνημόνιο (Απρίλιος-Μάιος του 2010) ήταν όλοι μπερδεμένοι, όλοι κάτι «σχεδίαζαν», αλλά κανένα ολοκληρωμένο σχέδιο δεν υπήρχε. Κι ό,τι υπήρχε, σύντομα κατέρρεε και έπαιρνε και τους «εμπνευστές» του μαζί.
Αλήθεια τέταρτη: Από την αρχή υπήρχε στους Ευρωπαίους η σκέψη να βγάλουν την Ελλάδα από το ευρώ το περιβόητο Grexit (έστω και «προσωρινά» – time out). Όπως ομολογείται ανοικτά πλέον, το πρότεινε ο ίδιος ο Σόίμπλε στο Βαγγέλη Βενιζέλο, το καλοκαίρι του 2011. Και ο Βενιζέλος το απέρριψε!
Όπως φαίνεται, το ξανασυζήτησε η Μέρκελ με το Σαμαρά το καλοκαίρι του 2012 μόλις είχε αναλάβει ο Σαμαράς την Πρωθυπουργία. Το απέρριψε κι εκείνος ασυζητητί.
Λίγους μήνες νωρίτερα, όπως αποκάλυψε εκ των υστέρων ο Προβόπουλος, οι Ελληνικές τράπεζες έμεναν ανοικτές με… «αερογέφυρα» χαρτονομισμάτων ευρώ (200ρικα και 50ρικα) κατευθείαν από τη Φραγκφούρτη.
Όταν ανέλαβε ο Σαμαράς αντιμετώπιζε αυτή τη φρικώδη κατάσταση. Απέρριψε αμέσως την ιδέα εξόδου από το ευρώ και σταθεροποίησε την οικονομία. Σε λίγο οι καταθέσεις (που ως τότε επί ΓΑΠ και Παπαδήμου έφευγαν) άρχισαν να επιστρέφουν.
–73 δισεκατομμύρια καταθέσεων χάθηκαν από το τραπεζικό σύστημα επί ΓΑΠ την περίοδο 2010-12.
–14 δισεκατομμύρια καταθέσεων επέστρεψαν στις Ελληνικές τράπεζες επί Αντώνη Σαμαρά.
–Και 42 δισεκατομμύρια έφυγαν ξανά το πρώτο εξάμηνο του Τσίπρα (και του Βαρουφάκη). Τότε μπήκαν τα capital controls. Και οι καταθέσεις εξακολουθούν να μειώνονται έκτοτε (αν και αναγκαστικά με πολύ βραδείς ρυθμούς).
Συμπέρασμα: Μέχρι το καλοκαίρι του 2012 είχε χαθεί η μπάλα κυριολεκτικά! Κανείς δεν είχε ιδέα που πάει η κατάσταση με την Ελλάδα, αν σώζεται και πόσο θα στοιχίσει τελικά.
Αλήθεια πέμπτη: Στα τέλη του 2012, ο Σαμαράς έλεγξε την κατάσταση και τη γύρισε. Μετά τα πράγματα άρχισαν να καλυτερεύουν μέρα με τη μέρα. Το διορθωμένο (δεύτερο) Μνημόνιο άρχισε να πιάνει τους στόχους τους. Και να τους ξεπερνά!
Η Ελλάδα εμφάνισε πλεονάσματα ένα χρόνο νωρίτερα, πλήρωνε τις ληξιπρόθεσμες οφειλές (που κληρονόμησε από την προηγούμενη διακυβέρνηση ΓΑΠ), βγήκε στην ανάπτυξη νωρίτερα απ’ ό,τι προέβλεπε το Πρόγραμμα (στο δεύτερο εξάμηνο του 2014 μάλιστα είχε τον υψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης στην ευρωζώνη!) και ζήτησε να βγει από το Μνημόνιο επίσης ένα χρόνο και πλέον νωρίτερα απ’ ό,τι προέβλεπε το πρόγραμμα.
Τα δυόμιση χρόνια της διακυβέρνησης Σαμαρά ήταν η μόνη μνημονιακή περίοδος που η Ελλάδα σταθεροποιούνταν! Και το σπουδαιότερο: όλοι συμφωνούσαν τότε σε αυτό!
Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα που όταν μιλάνε για «πρόοδο» τον τελευταίο χρόνο, εννοούν «πρόοδο» σε σύγκριση με το πρώτο εξάμηνο διακυβέρνησης Τσίπρα που έγιναν όλα μπάχαλο.
Κι όταν μιλάνε για «σταθεροποίηση» δεν συμφωνούν πια όλοι. Το ΔΝΤ εξακολουθεί να διαφωνεί χοντρά με τους Ευρωπαίους και για τα πλεονάσματα και για το χρέος.
Αλήθεια έκτη: Οι δανειστές αιφνιδιάστηκαν από το Σαμαρά το Σεπτέμβριο του 2014, όταν διαπίστωσαν πως η Ελλάδα ήταν έτοιμη να βγει από το Πρόγραμμα! Δεν μπορούσαν να το αρνηθούν, γιατί πράγματι ήταν έτοιμη. Από την άλλη πλευρά όμως φοβούνταν ότι, αν γίνονταν πρόωρες εκλογές στη χώρα λόγω εκλογής Προέδρου Δημοκρατίας, τότε θα ερχόταν ο Τσίπρας, ο οποίος απειλούσε να ανατρέψει όλη την «μεγάλη πρόοδο» που είχε πράγματι συντελεστεί επί Σαμαρά.
Τι έκαναν λοιπόν; Βρήκαν μια «μέση λύση»:
–Από τη μία πλευρά δέχθηκαν να βγει η Ελλάδα από τα μνημόνια νωρίτερα και της έδωσαν και πιστοληπτική γραμμή στήριξης για ένα χρόνο.
Χωρίς να τη βάλουν να ψηφίσει μέτρα για τα επόμενα χρόνια, όπως κάνουν τώρα.
Χωρίς να αμφισβητείται η βιωσιμότητα της χρέους της όπως τώρα.
Χωρίς να αμφισβητούνται από κανένα οι μεγάλοι ρυθμοί ανάπτυξης για το μέλλον, όπως τώρα.
Χωρίς να την υποχρεώσουν να θεσμοθετήσει αυτόματο «κόφτη» δαπανών όπως τώρα.
Και χωρίς να της υποθηκεύσουν την δημόσια περιουσία για… 99 χρόνια όπως επί Τσίπρα!
–Από την άλλη πλευρά, όμως, αρνήθηκαν να κλείσουν την τελευταία αξιολόγηση. Κι άφησαν το πράγμα να κριθεί μετά τις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015.
Εδώ ήταν η μόνη φορά που είχαν κάποιο υποτυπώδες «σχέδιο»:
–Αν κέρδιζε ο Σαμαράς, τότε όλα θα πήγαιναν κατ’ ευχήν, όπως είχαν ήδη δρομολογηθεί. Η Ελλάδα θα έβγαινε από την επιτροπεία στα τέλη του 2015.
–Αν πάλι κέρδιζε ο Τσίπρας, θα του είχαν έτοιμη να υπογράψει την τελευταία αξιολόγηση εκείνος, με μέτρα 1,5 δισεκατομμυρίων (εκ των οποίων το 1 περίπου το είχε ήδη συμφωνήσει ο Σαμαράς) και να βγει η Ελλάδα από το μνημόνιο, όπως είχαν συμφωνήσει και με το Σαμαρά. Άρα, έδιναν «επιλογή διαφυγής» στον Τσίπρα.
–Όμως δεν έδωσαν τα 7,2 δισεκατομμύρια της τελευταίας αξιολόγησης στο Σαμαρά, για να μη βρεθούν λίγο αργότερα στα χέρια του Τσίπρα και έπρεπε να διαπραγματευθούν μαζί του την ώρα που θα βρισκόταν εκείνος σε «θέση ισχύος».
Τους φαινόταν απολύτως «λογικό», ότι ο Τσίπρας θα αποφάσιζε να κάνει τη «μικρή παραχώρηση» το Φεβρουάριο του 2015, για να αποφύγει πολύ μεγαλύτερες παραχωρήσεις και πολύ μεγάλες περιπέτειες λίγο αργότερα.
Το πλάνο έμοιαζε, όντως λογικό και συμφέρον για όλους.
Αλλά ο Τσίπρας και ο Βαρουφάκης ΔΕΝ έκαναν το λογικό! Τα έκαναν μαντάρα!
Κι έτσι ο Βαρουφάκης εκπαραθυρώθηκε έξη μήνες αργότερα, η Ελλάδα απειλήθηκε ευθέως να εκπαραθυρωθεί κι αυτή από το ευρω και μπρός στον άμεσο κίνδυνο ο Τσίπρας αναγκάστηκε να υπογράψει ένα ολόκληρο νέο μνημόνιο με τέσσερις αξιολογήσεις στην πορεία, επειδή δεν δέχθηκε λίγο πριν να υπογράψει μια αξιολόγηση (του προηγούμενου μνημονίου) και να τελειώνει.
Αναγκάστηκε ακόμα να πάρει μέτρα ύψους 14,5 δισεκατομμυρίων, επειδή δεν δέχθηκε λίγο πριν να υπογράψει μέτρα 1,5 δισεκατομμυρίου και να τελειώνει.
Όταν σε ένα σχέδιο, που υποθέτει πως όλοι οι «παίχτες» θα φερθούν ορθολογικά, ένας αντιδράσει ΜΗ ορθολογικά και κάνει τη χοντρή… «πατάτα», τότε όλο το σχέδιο τινάσσεται στον αέρα!
Μιας… μακακίας μύριες έπονται!
Αλήθεια έβδομη: Αυτή η υπόθεση στοίχισε στην Ελλάδα και το ξέρουμε όλοι. Στοίχισε, όμως και στους δανειστές: Το κύμα των εκατομμυρίων λαθρομεταναστών που σάρωσε όλη την Ευρώπη όταν άνοιξε ο Τσίπρας τα σύνορα (που τα κρατούσε κλειστά ο Σαμαράς, ως τότε) άλλαξε τις πολιτικές ισορροπίες σε όλη την ήπειρο!
Το Brexit αποδίδεται κατά μέγα μέρος στο φόβο της λαθρομετανάστευσης, που ξεκίνησε από την Ελλάδα του Τσίπρα (και της κας Τασίας).
Η μετακίνηση όλων των κοινωνιών και όλων των κομμάτων της Ευρώπης προς τα δεξιά, επίσης αποδίδεται στο λαθρομεταναστευτικό.
Κόμματα εξουσίας σαρώθηκαν (όπως το Γαλλικό Σοσιαλιστικό), άλλα μετατοπίστηκαν δεξιότερα (όπως το Αυστριακό Χριστιανοδημοκρατικό) κι όσα δεν μετατοπίστηκαν είδαν τις δυνάμεις τους να πέφτουν απότομα (όπως το Γερμανικό Χριστιανοδημοκρατικό), ενώ παντού ανεβαίνουν τα ακροδεξιά κόμματα και οι «αντισυστημικοί» λαίκιστές.
Χώρια που το Μνημόνιο Τσίπρα στοίχισε στους Ευρωπαίους 40 δισεκατομμύρια ως τώρα κι άλλα 32-34 από δω και μπρός.
Και το πιο σημαντικό, χωρίς να συμφωνούν πλέον οι δανειστές μεταξύ τους ότι η Ελλάδα μπορεί να σταθεί στα πόδια της στη συνέχεια.
Συμπέρασμα πρώτο: Ολοκληρωμένο σχέδιο για την Ελλάδα δεν υπήρξε ποτέ. Ούτε στην αρχή. Ούτε τώρα.
Στο ενδιάμεσο, επί Σαμαρά το πράγμα έδειξε να περπατάει καλά, αλλά εκτροχιάστηκε, από τις μικροπολιτικές σκοπιμότητες των δανειστών, από το άνοδο του λαϊκισμού στην ίδια την Ελλάδα και από την απίστευτη ανευθυνότητα του Τσίπρα και του Βαρουφάκη το πρώτο εξάμηνο του 2015. Από την εποχή εκείνη το πράγμα μαζεύτηκε μεν, αλλά δεν σώθηκε.
Συμπέρασμα δεύτερο: Τώρα πια οι δανειστές δεν συμφωνούν για το από δω και μπρός. Ούτε για το τι θα γίνει ούτε για το πώς θα γίνει. Κι αυτή η ιστορία τους στοίχισε και εξακολουθεί να τους στοιχίζει. Ο καθένας προσπαθεί να φορτώσει τις ευθύνες στους άλλους κι όλοι μαζί στους… «επόμενους».
Πολλώ μάλλον, που τώρα αποκαλύπτεται πια πως τα περιβόητα «υπέρ-πλεονάσματα» του Τσίπρα είναι… συγκεκαλυμμένες ληξιπρόθεσμες οφειλές του δημοσίου – δηλαδή το κράτος δεν πληρώνει και πανηγυρίζει… «πλεονάσματα»!
Μόνο που αυτά μαζί με την υπέρ-φορολόγηση και τη συνεχόμενη αιμορραγία καταθέσεων (για να πληρωθούν φόροι), πνίγουν την οικονομία και ακυρώνουν το μέλλον της.
Κι αυτό θα στοιχίσει πανάκριβα στην ίδια την Ελλάδα, αλλά θα στοιχίσει ακριβά και στους δανειστές της.
Γι’ αυτό πρέπει να καθαρίσει και μάλιστα σύντομα.
Με αλλαγή του Προγράμματος. Και αλλαγή κυβέρνησης στην Ελλάδα.
