Του Θανάση Κ.
Κάποιος “σύνδεσμος αθέων” οργάνωσε και διαφήμισε… κρεατοφαγία στην Αθήνα, το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής!
Λίγες ώρες πριν, κάποιοι κουκουλοφόροι βεβήλωναν μεβαλοβδομαδιάτικα Ορθόδοξες Εκκλησίες σε άλλες περιοχές της Αθήνας.
Εκάς οι βάρβαροι…
Και καλά αυτοί, δεν καταλαβαίνουν. Κι ούτε θα καταλάβουν ποτέ…
Να δούμε, όμως, τι καταλαβαίνουμε όλοι εμείς, οι υπόλοιποι…
Γιατί έχουμε αφήσει να αφελληνιστεί η γλώσσα μας (και να φτωχύνει!), να αφελληνιστεί το “εθνικό φρόνημα” (εν ονόματι του… “εκσυγχρονισμού” μας, πράγμα που δεν διανοήθηκε κανείς άλλος ευρωπαϊκός λαός) και να αμβλυνθεί η σχέση Ελλάδας-Ορθοδοξίας, που είναι όμως, ακατάλυτα συνυφασμένη με την νεοελληνική Ιστορία και με την πολιτιστική μας κληρονομιά.
Ό,τι αποτελεί το μεγάλο “συγκριτικό μας πλεονέκτημα” μόνοι μας πασχίζουμε να το απαξιώσουμε. Δυστυχώς…
Πασχίζουμε, πασχίζουμε, μα δεν τα καταφέρνουμε! Ευτυχώς…
Η Ελλάδα είναι μια χώρα με μοναδική πολιτιστική παράδοση.
Είναι η χώρα με την αρχαιότερη ακόμα ομιλούμενη γλώσσα στον κόσμο!
Υπάρχουν παλαιότερες γλώσσες, που έχουν πάψει όμως να μιλιούνται, εδώ και αιώνες ή χιλιετίες. Υπάρχουν και πολλές νεώτερες γλώσσες…
Αλλά η Ελληνική είναι η αρχαιότερη γλώσσα που ακόμα μιλιέται!
Αυτό σημαίνει πως έχει συσσωρεύσει στις λέξεις της και στις γλωσσικές της δομές, την πνευματική εμπειρία και τη παράδοση Λόγου χιλιάδων ετών! Πράγμα που την καθιστά αληθινά μοναδική.
Είναι ακόμα η γλώσσα που έχει δανείσει τις λόγιες λέξεις σε όλες σχεδόν τις υπόλοιπες γλώσσες. Και για όλους τους κλάδους της Επιστήμης…
Από την άλλη πλευρά, η Ελληνική είναι η “μητρική γλώσσα” μιας από τις πιο διαδεδομένες θρησκείες του Κόσμου – και σίγουρα της πολιτιστικά κυρίαρχης διεθνώς – του Χριστιανισμού!
Όλα τα κείμενα της Καινής Διαθήκης, δηλαδή η δογματική διδασκαλία και Λειτουργική του Χριστιανισμού, γράφτηκαν αρχικά στη Κοινή Ελληνική, και από εκεί μεταφράστηκαν σε όλες τις υπόλοιπες γλώσσες της Οικουμένης.
Την δε γλώσσα του Ευαγγελίου, αν και έχει ηλικία άνω των 2 χιλιάδων ετών, την κατανοούν οι σύγχρονοι Νεοέλληνες.
[Η τουλάχιστον την κατανοούσαν άνετα μέχρι πριν μια γενιά, δηλαδή πριν αρχίσουν οι αλλοπρόσαλλες…εκπαιδευτικές “μεταρρυθμίσεις”, από τις οποίες τα παιδιά βγαίνουν όλο και πιο ανελλήνιστα!]
Οι σύγχρονοι Βρετανοί είναι αδύνατο να καταλάβουν κείμενα της γλώσσας τους γραμμένα προ… χιλίων ετών. Ουσιαστικά δεν υπάρχουν κείμενα τόσο παλιά, και τα ελάχιστα που διασώζονται είναι προσβάσιμα μόνο σε ελάχιστους ειδικούς. Οι σύγχρονοι Γερμανοί ή Γάλλοι το ίδιο…
Αλλά οι Έλληνες άνετα καταλαβαίνουν κείμενα στη γλώσσα τους, γραμμένα προ δύο χιλιάδων ετών: Τα Ευαγγέλια!
Κι ακόμα πιο εύκολα, καταλαβαίνουν κείμενά γραμμένα προ χιλίων ετών, ή χιλίων επτακοσίων ετών.
Όταν πηγαίνουν σήμερα στην Εκκλησία, αυτά ακριβώς ακούν.
Για παράδειγμα το “Πιστεύω” και το “Πάτερ Ημών”, είναι κείμενα άνω των χιλίων πεντακοσίων ετών!
Η Εκκλησιαστική εμπειρία για τους Έλληνες είναι εθνική κατήχηση στη διαχρονία της γλώσσας τους!
Τα έθιμα που βιώνουν και οι ψαλμοί που ακούνε οι Νεοέλληνες – ακόμα κι αν πηγαίνουν στην Εκκλησία μόνο τη Μεγάλη Εβδομάδα (οι μισοί περίπου, κατά πρόσφατες έρευνες, εκκλησιάζονται τουλάχιστον δύο φορές το μήνα!) – είναι πολύτιμη μετάδοση γλωσσικής εμπειρίας και εθνικής ταυτότητας αιώνων.
Η Ελληνική γλώσσα εξασφάλισε τη συνέχεια του Ελληνικού έθνους!
Και η Ορθοδοξία εξασφάλισε την επιβίωση της γλώσσας και την αναγέννηση της εθνικής συνείδησης.
Κι όσοι προσπαθούν να τα ξεριζώσουν αυτά, απλώς ματαιοπονούν.
Η Ελληνική Γλώσσα εξελληνίζει δια της Ελληνικής Παιδείας το Χριστιανισμό και τον μετατρέπει από μια “εβραϊκή αίρεση” σε Οικουμενική Θρησκεία!
Η “Νεοπλατωνική σύνθεση” που συντελέστηκε τους πρώτους μετά Χριστόν Αιώνες είναι εμφανής και στις επιστολές του λόγιου Αποστόλου Παύλου και στα κείμενα των δύο πρώτων Οικουμενικών Συνόδων τον Τέταρτο μ.Χ, αιώνα. (325 και 381 μ.Χ).
Ο “Παρμενίδης” του Πλάτωνα γίνεται – περιέργως – το “κλειδί” για την κατανόηση της “Τριαδικότητας”…
Με τη σειρά του ο Χριστιανισμός γίνεται το “εφαλτήριο” για την διαχρονική απήχηση του νεοπλατωνισμού σε ολόκληρη τη Δύση, όλους τους μετέπειτα αιώνες.
Στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, αυτό που ονομάζουμε εκ των υστέρων “Βυζάντιο”, το Ελληνικό Πνεύμα αφήνει το αποτύπωμα του στον Χριστιανισμό σε δύο φάσεις.
–Πρώτον, με την νεοπλατωνική σύνθεση, τον Τέταρτο αιώνα εξουδετερώνονται οι ανατολικές μονιστικές αιρέσεις (νεοφυσίτες κλπ.)
Το ανατολικό πνεύμα δεν μπορεί να κατανοήσει τη διπλή φύση του Θεανθρώπου. Τελικά ήταν Θεός ή Άνθρωπος;
Το Ελληνικό πνεύμα επιβάλλει τη σύνθεση: Είναι τέλειος Θεός και τέλειος Άνθρωπος!
Είναι η σύνθεση του “Προμηθέα” (του τραγικού Θεού-Τιτάνα που θυσιάστηκε και μαρτύρησε για την αγάπη του προς τους ανθρώπους) και του τραγικού ήρωα “Ηρακλή” (του υιού του Θεού που “θεώθηκε” ο ίδιος – ανέβηκε στον Όλυμπο – αφού προηγουμένως – και παρά το γεγονός ότι – λύτρωσε τον Προμηθέα!)
Στο συμβολικό υποσυνείδητο της Ελληνικής Πολιτιστικής παράδοσης, αυτές οι δύο “μορφές” ενώθηκαν πλήρως σε μια: του Χριστιανικού Θεανθρώπου!
–Δεύτερον, το Ελληνικό Πνεύμα, επέβαλε τη λατρεία των εικόνων, το 8ο και 9ο αιώνα, στη μεγάλη διαμάχη που έμεινε γνωστή ως “Εικονομαχία”.
Οι Έλληνες που είχαν συνδέσει απολύτως την Τέχνη τους με την Πίστη τους, επέβαλαν τη Χριστιανική λατρεία των Εικόνων!
Το ανατολικό πνεύμα, όπως εκφράστηκε από “αλλογενείς” αυτοκράτορες, τους Ίσαυρους, προσπάθησε να την απαγορεύσει. Ξεσηκώθηκε ο Ελληνισμός και επανέφερε, τελικά, τις Εικόνες. Αλλά όχι τη λατρεία των “υλικών”. Την λατρεία των “προσώπων” που απεικονίζουν. Την “προσωπική διαμεσολάβηση” των Αγίων ανάμεσα στον Πιστό και το Θεό.
Οι Έλληνες είχαν ανθρωπόμορφους Θεούς πριν τον Χριστιανισμό. Όταν προσχώρησαν στο Χριστιανικό μονοθεϊσμό, στην λατρεία του “άφατου” και “άχρονου” μοναδικού Θεού της Αγάπης χρειάστηκαν τη “διαμεσολάβηση προσώπων” ανάμεσά τους και στο Θεό τους…
Οι Άγιοι που μαρτύρησαν για την Πίστη είναι η ανθρώπινες μορφές που “μεσολαβούν” στους αιώνες, ανάμεσα στους Πιστούς και το Θεό.
Και με την λατρεία των Αγίων – “μεσολαβητών”, η Πίστη μετατρέπεται από “μεταφυσική διαφυγή” προς το άγνωστο, σε Προσωπική Σχέση με το Θείο. Εξανθρωπίζεται και Προσωποποιείται.
Μετέπειτα η Ορθοδοξία μετατρέπεται σε μήτρα αναγέννησης της Ελληνικής συνείδησης, κυρίως μέσα από τη σύγκρουση με τους Λατίνους Σταυροφόρους, όταν πια στην εξουσία βρίσκονται οι Κομνηνοί (11ος και 12ος Αιώνας) και αργότερα οι Παλαιολόγοι. Τότε πια οι Βυζαντινοί αυτό-αναγνωρίζονται “Έλληνες το γένος”.
Ο “αιρετικός” Πλήθων σηματοδοτεί την επιστροφή στον ιδεαλισμό του Πλάτωνα (όχι στο νεοπλατωνισμό) και ο μαθητής του Βησσαρίων στέφεται Καρδινάλιος της Ρώμης πριν την Άλωση – και δύο φορές παρά λίγες ψήφους να εκλεγεί Πάπας της Ρώμης, μετά την Άλωση!
Η επιστροφή στην Πλατωνικό ιδεαλισμό, στη φιλοσοφική σκέψη και στον Ελληνικό νατουραλισμό στα εικαστικά, σηματοδοτεί την έναρξη της Αναγέννησης.
Πώς να τα ακυρώσει κανείς όλα αυτά;
–Ο Εξελληνισμός του Χριστιανισμού του έδωσε ώθηση να γίνει Οικουμενική θρησκεία.
–Η ανθρωποκεντρική και προσωποκεντρική επιβολή του Ελληνικού πνεύματος διαμόρφωσε την Ορθοδοξία στην Ανατολή.
–Η Ορθοδοξία γίνεται μήτρα αναγέννησης της νεοελληνικής συνείδησης πριν την Άλωση.
–Ενώ το Ελληνικό πνεύμα μεταλαμπαδεύτηκε στη Δύση μετά την Άλωση πυροδοτώντας την Αναγέννηση.
Ο Χριστιανισμός εξελληνίστηκε σε δύο φάσεις στο Βυζάντιο, μία με τους Πατέρες τον 4ο αιώνα και μια με την κατανίκηση της Εικονομαχίας τον 8ο-9ο αιώνα.
Ενώ και η Δύση εξελληνίστηκε σε δύο φάσεις: μία με τον εκχριστιανισμό της και μία με την Αναγέννηση.
Πώς να διαχωριστεί το Οικουμενικό Ελληνικό πνεύμα από τον Χριστιανισμό;
Πέρα όμως από το Ιστορικό βάθος που αποκαλύπτει η Ελληνική γλώσσα υπάρχει και το εννοιολογικό βάθος.
Συγκλονιστικό παράδειγμα η λέξη: “Επανάσταση”.
Παρά το γεγονός ότι χιλιάδες ελληνικές λέξεις έχουν παραδοθεί ατόφιες από την Ελληνική στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές γλώσσες, εδώ έχουμε μια τρανταχτή εξαίρεση!
–Εμείς λέμε: “Επανάσταση”.
–Όλοι οι άλλοι λένε: Revolution!
Η ευρωπαϊκή Revolution προέρχεται από το περίφημο βιβλίο του Κοπέρνικου De revolutionibus orbium coelestium – περί της περιστροφής των Ουρανίων Σφαιρών.
Αποτελεί την ανατροπή του αρχέγονοι γεωκεντρισμού και τη θεμελίωση του ηλιοκεντρισμού!
Αν και η ηλιοκεντρική θεωρία είχε διατυπωθεί από τον Έλληνα Αρίσταρχο το Σάμιο τον τρίτο αιώνα π.Χ. – όπως ήταν ο Έλληνας Αριστοτέλης που επέμενε στον γεωκεντρισμό πολύ πριν τον Πτολεμαίο – το βιβλίο του Κοπέρνικου περί “περιστροφής” αποτέλεσε μείζονα διανοητική τομή και κυριολεκτικά “αλλαγή υποδείγματος” τον 16ο αιώνα!
Για τους δυτικούς η “μεγάλη ανατροπή” είναι αυτή ακριβώς η “αλλαγή υποδείγματος”, από τον γεωκεντρισμό στον ηλιοκεντρισμό.
Για τους Έλληνες αυτό απλώς δεν έχει νόημα, αφού Έλληνες έχουν υποστηρίξει από την αρχαιότητα και τα δύο!
Στα νέα Ελληνικά, λοιπόν, η “επανάσταση” βιώνεται κυριολεκτικά ως “ανάσταση εκ νεκρών” – με βαρύ και το Χριστιανικό συμβολικό φορτίο της Ορθοδοξίας.
Και παραπέμπει στην “Ανάσταση” του Χριστού, ενώ η έναρξή της Παλιγγενεσίας των Ελλήνων, το 1821, κανονίστηκε (από τον Υψηλάντη) να συμπέσει χρονικά με τον “Καλό Άγγελμα” του “Ευαγγελισμού” – άλλη συμβολική παραπομπή σε θρησκευτικές έννοιες με βαρύ συναισθηματικό φορτίο.
Από τότε έγιναν πολλές “επαναστάσεις” και κινήματα στην Ελλάδα! Πάντα όμως ο Έλληνας, στο γλωσσικό και εθνικό του υποσυνείδητο, σχεδιάζει ή βιώνει τους ξεσηκωμούς του ως “αναστάσεις εκ νεκρών”, όχι ως δυτικόστροφες… “περιστροφές”.
Πώς να σβήσεις, λοιπόν, την Ορθοδοξία από την εθνική υπόσταση του Νεοέλληνα;
Η ταύτιση της νεοελληνικής συνείδησης με τον Ορθοδοξία δεν καθιστά τον νεοέλληνα λιγότερο “δυτικό”. Άλλη κουταμάρα κι αυτή…
Τον καθιστά, όμως, κάπως “ξεχωριστό” μέσα στη Δύση.
Ο Έλληνας βιώνει την εθνική του αφύπνιση από τους πρώτους στην Ευρώπη.
Μετά ακολουθούν και όλοι οι άλλοι.
Κάνει την εθνική του “Παλιγγενεσία”, δηλαδή την Επανάστασή του κατά των Οθωμανών, πρώτος στην Ευρώπη (σχεδόν ταυτόχρονα με τους Σέρβους).
Δημιουργεί το πρώτο ανεξάρτητο “εθνικό κράτος” (ταυτόχρονα με τους Βέλγους).
Με μιαν έννοια δημιουργεί το “ευρωπαϊκό παράδειγμα”, που οι Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής προσπαθούν αρχικά να καταπολεμήσουν – τα “δίδυμα δαιμόνια του εθνικισμού και της δημοκρατίας”, όπως κατήγγελλε τότε η Ιερά Συμμαχία – αλλά επιβάλλεται συνολικά.
Ο σύγχρονος Ελληνισμός είναι αναπόσπαστο κομμάτι της σύγχρονης δυτικοευρωπαϊκής παράδοσης, αλλά είναι και “ξεχωριστό”, ακριβώς γι’ αυτό:
Διότι εδώ η “επικρατούσα” θρησκεία του, η Ορθοδοξία, συνέβαλε απόλυτα στην προετοιμασία της Παλιγγενεσίας και την αφύπνιση του Ελληνισμού, ενώ στις περισσότερες δυτικές κοινωνίες η τοπική Εκκλησία είτε δεν “ένωνε” τον λαό – αφού ήταν διαιρεμένος ανάμεσα σε Προτεστάντες και Καθολικούς, όπως στη Γερμανία – είτε εκεί που επικρατούσε η ίδια Εκκλησία, δεν έπαιξε “επαναστατικό ρόλο”, όπως για παράδειγμα στην Καθολική Γαλλία και στην Καθολική Ιταλία.
Κι εδώ, όμως, υπάρχουν παραδείγματα άλλων Ευρωπαϊκών λαών όπου η Εκκλησιαστική τους ταυτότητα συνυφαίνεται άρρηκτα με την Εθνική τους υπόσταση: Η Βρετανία (όπου ο αρχηγός κράτους είναι ταυτόχρονα και αρχηγός της Εκκλησίας), η Ιρλανδία που ταυτίζει την εθνική της υπόσταση με τον αγώνα των καθολικών Ιρλανδών κατά των “αλλόθρησκων” Βρετανών, και η Πολωνία, που βίωσε τον αγώνα του λαού της κατά του Κομμουνισμού μέσα και από την αντίσταση της Καθολικής Εκκλησίας.
Τελικά η στενή συγγένεια της Εθνικής με την Θρησκευτική πολιτιστική μας ταυτότητα είναι “ξεχωριστή” από το κεντροευρωπαϊκό υπόδειγμα, αλλά όχι και τόσο “μοναδική” για τους Έλληνες. Υπάρχουν και αρκετοί άλλοι Ευρωπαίοι, με αντίστοιχες ιστορικές εμπειρίες, αν και πολύ μεταγενέστερες από τις δικές μας.
Ούτε βέβαια η ταύτιση Ελληνισμού – Ορθοδοξίας μειώνει τη σημασία και τη θέση “αλλοδόξων” συμπατριωτών μας.
Ο τελευταίος Αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος είναι θρύλος στη νεοελληνική συνείδηση – αλλά ήταν πλέον Καθολικός…
Ο μεγάλος Δάσκαλος Βησσαρίων, είχε γίνει κι αυτός Καθολικός.
Ενώ ο Ελληνοεβραίος αντισυνταγματάρχης Μαρδοχαίος Φριζής, έπεσε στο μέτωπο και βρήκε ηρωϊκό θάνατο, πολεμώντας παλληκαρήσια, κοντά στην Πρεμετή της Αβλανίας, στις 5 Δεκεμβρίου του 1940!
Εβραίος στο θρήσκευμα, αλλά έπεσε για την Ελλάδα και είναι δικός μας – κατά δικός μας – ήρωας. Αληθινός ήρωας!
Κι όταν πέθαινε, ο Ορθόδοξος ιερέας του έκλεισε τα μάτια με την Εβραϊκή ευχή:
“Ακουσε Ισραήλ, ο Κύριός ο Θεός σου , ο Κύριος είναι Ένας”!
Η Ελληνική Ορθοδοξία είναι πριν απ’ όλα αγαπητική!
(Εμείς οι Έλληνες, πάλι, δεν είμαστε πάντα “αγαπητικοί” μεταξύ μας… Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.)
Δεν είναι τυχαίο που ο Ελύτης στο αριστουργηματικό ποίημά του,
“Άσμα ηρωικό και πένθιμο για το χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας”, περιγράφει τις τελευταίες στιγμές ενός άλλου ήρωα, που ξεψυχάει τότε στο αλβανικό μέτωπο ως εξής:
Τώρα χτυπάει πιο γρήγορα τ’ όνειρο μες στο αίμα.
Του κόσμου η πιο σωστή στιγμή σημαίνει: Ελευθερία
Έλληνες μες στα σκοτεινά δείχνουν το δρόμο: ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ!…
Μακριά, χτυπούν καμπάνες από κρύσταλλο
Αύριο, αύριο, αύριο: το Πάσχα του Θεού!
Μέσα στο μυαλό του ήρωα που ξεψυχάει, ο θάνατος στη μάχη για την Ελευθερία βιώνεται ως “Πάσχα του Θεού” – Πάσχα, Ελλήνων Πάσχα!
Αυτά όλα δεν ξεριζώνονται από την Ελληνική συνείδηση, όσες… κρεατοφαγίες κι αν διοργανώνουν οι νεοβάρβαροι τη Μεγάλη Παρασκευή.
Καλό Πάσχα, αδέλφια…
