Του Θανάση Κ.
Η Ενωμένη Ευρώπη προσπαθεί εδώ και καιρό να βρει λύση στο ενεργειακό της πρόβλημα. Και το τελευταίο τρίμηνο συζητά την πρόταση να τεθεί πλαφόν στην τιμή του φυσικού αερίου! Για να συγκρατηθεί η τιμή ενεργείας που έχει εκτοξευθεί…
Υπάρχουν διαφωνίες, υπάρχουν αποκλίσεις, και τώρα μόλις άρχισε να αχνοφαίνεται η πιθανότητα ενός «συμβιβασμού» στην επιβολή πλαφόν, αλλά μόνο προσωρινά (για φέτος το χειμώνα)…
Πρόκειται για μια εντελώς ανεπαρκή «λύση», σε ένα πρόβλημα που μάλλον οι ίδιοι που προσπαθούν να το λύσουν, δεν το… καταλαβαίνουν καν!
Θα μου πείτε: Μα είναι δυνατόν να μην καταλαβαίνουν, τόσες κυβερνήσεις;
Θα σας απαντήσω: Γιατί μήπως καταλάβαιναν μέχρι τώρα, πού μας οδηγούσαν;
Θα συνοψίσω, λοιπόν, μια σειρά από παρατηρήσεις για να καταλάβετε καλύτερα που βρισκόμαστε και τι ακριβώς συζητάμε…
* Πρώτη παρατήρηση: Σε αγορά όπου επικρατούν οι «πωλητές» – το λεγόμενο sellers market – δεν μπορείς να επιβάλεις ανώτατη τιμή (δηλαδή πλαφόν).
Γιατί αν το κάνεις, ή θα οδηγηθείς σε διακοπή εφοδιασμού και ελλείψεις (blackouts κλπ.) ή θα οδηγηθείς σε εκτεταμένο λαθρεμπόριο, σε τιμές πολύ παραπάνω από την «επίσημη»…
* Δεύτερη παρατήρηση: Ακόμα κι αν καταφέρουν να επιβάλουν πλαφόν στο φυσικό αέριο, υπάρχουν δύο ερωτήματα:
Σε πόσο υψηλή τιμή θα το επιβάλουν; Αν το βάλουν σε “πολύ υψηλή” τιμή (σε σχέση με τη σημερινή), είναι δώρο-άδωρο, δεν λύνουν κανένα πρόβλημα. Κι αν το βάλουν σε τιμή χαμηλότερη από την τωρινή, τότε ποιος θα πληρώνει τη διαφορά; Δηλαδή ποιος θα σηκώσει το κόστος, όταν αγοράζεται το αέριο στην διεθνή τιμή που είναι πάνω από το πλαφόν – και στη συνέχεια πουλιέται χαμηλότερα στην εσωτερική αγορά.
Ποιος θα επιδοτεί δηλαδή, τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις που θα το αγοράζουν φθηνότερα; Και για πόσο χρόνο;
Εδώ προτείνονται μια σειρά λύσεις:
–Πρώτον να επιδοτηθεί η χαμηλότερη τιμή του φυσικού αερίου από φορολόγηση των κερδών των εταιριών που παράγουν ενέργεια.
–Δεύτερον, να εκδοθεί ευρωομόλογο, που θα επιτρέψει στις χώρες-μέλη να δανειστούν με χαμηλά επιτόκια για να επιδοτούν χαμηλότερες τιμές ενεργείας…
Μόνο που κανείς δεν μας λέει πόσο ακριβώς θα στοιχίσει όλο αυτό το “σχήμα”.
Και πόσο θα κρατήσει.
Γιατί οι τιμές ενέργειας δεν πρόκειται να υποχωρήσουν σε λίγους μήνες. Ακόμα κι αν ο Πόλεμος στην Ουκρανία τελείωνε αύριο, η Ευρώπη έχει αποφασίσει να «αποκοπεί» από το φθηνό ρωσικό αέριο για πάντα!
Άρα, οι ακριβές τιμές ενέργειας θα διατηρηθούν για απροσδιόριστο διάστημα.
Άρα, θα πρέπει να φορολογούνται τα «υπερκέρδη» των επιχειρήσεων ενέργειας, ή και να βγαίνουν ευρωομόλογα που θα επιβαρύνουν τον συνολικό δανεισμό της Ευρώπης, για πολύ καιρό ακόμα.
Κι αυτό δεν είναι «βιώσιμη λύση».
Μπορεί να είναι μόνο πολύ προσωρινό. Και μετά;
* Στο μεταξύ όμως, έρχεται νέο πλήγμα – από την πλευρά του πετρελαίου αυτή τη φορά. Οι τιμές του πετρελαίου είχαν υποχωρήσει αρκετά τους τελευταίους μήνες – αν και παρέμεναν υψηλές σε σχέση με τα επίπεδα πριν ένα χρόνο…
Τώρα όμως αυτό ανατρέπεται!
Ο λόγος της πρόσκαιρης αποκλιμάκωσης των τιμών του πετρελαίου ήταν τριπλός:
— Πρώτον, ο Οργανισμός Πετρελαιοπαραγωγών Κρατών (ΟΠΕΚ + όπως λέγεται πλέον), είχε αποφασίσει πριν τέσσερις μήνες, να αυξήσει ελάχιστα την παραγωγή του (κατά 100 χιλιάδες βαρέλια την ημέρα). Ένας τοις χιλίοις της παγκόσμιας ημερήσιας παραγωγής…
Τώρα όμως ανακοίνωσε ότι η παραγωγή θα μειωθεί κατά δύο εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα! Δύο φορές παραπάνω απ’ ό,τι φημολογούνταν ως προχθές…
Δηλαδή ανακοίνωσε ότι θα μειώσει την παραγωγή 20 φορές παραπάνω απ’ ό,τι την είχε “αυξήσει” τέσσερις μήνες πρίν!
Αυτό είναι καίριο πλήγμα του ΟΠΕΚ σε βάρος της παγκόσμιας Οικονομίας – κυρίως όμως της Δυτικής, γιατί με τους υπόλοιπους (Κίνα, Ινδία κλπ.) ο ΟΠΕΚ+ έχει μακροχρόνια συμβόλαια σε πολύ χαμηλότερες τιμές.
Αλλά δεν είναι μόνον η απόφαση του ΟΠΕΚ+.
— Στο μεταξύ η Αμερική είχε συμβάλει κι αυτή στην πρόσκαιρη αποκλιμάκωση της διεθνούς τιμής του πετρελαίου, πουλώντας ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα από τα στρατηγικά της αποθέματα.
Αυτό ανακοινώθηκε τέλη Μαϊου και θα κρατήσει έξη μήνες – ως τα τέλη Δεκεμβρίου. Μετά θα σταματήσει. Άρα από 1η Ιανουαρίου θα λείψουν ακόμα 1 εκατομμύριο βαρέλια από την παγκόσμια αγορά (κυρίως της Δύσης).
Και στην πραγματικότητα θα λείψουν περισσότερα, γιατί στο μεταξύ οι ΗΠΑ θα αρχίσουν να αποκαθιστούν τα μειωμένα αποθέματα τους – όπως έχουν υποχρέωση. Κι έτσι εκεί που μέχρι τώρα έδιναν στην παγκόσμια προσφορά ένα εκατομμύριο βαρέλια την ημέρα, τώρα θα αρχίσουν να αντλούν από την παγκόσμια ζήτηση μέχρι έναν εκατομμύριο βαρέλια.
Άρα, από το «ισοζύγιο» θα λείψουν μέχρι δύο εκατομμύρια βαρέλια ημερησίως. Συν δύο από τον ΟΠΕΚ+, φτάνουμε τα τέσσερα.
Δηλαδή από τις αρχές της επόμενης χρονιάς θα λείπουν τρία με τέσσερα εκατομμύρια βαρέλια από το καθημερινό «ισοζύγιο» (προσφορά μείον ζήτηση) της αγοράς πετρελαίου!
— Κι όχι μόνο! Γιατί στο μεταξύ, και η Ευρώπη έχει επιτρέψει την αγορά πετρελαίου από τη Ρωσία ως τα τέλη Δεκεμβρίου. Δηλαδή έχει αναστείλει το εμπάργκο προς το Ρωσικό πετρέλαιο ως τα τέλη της χρονιάς. Και μάλιστα στο μεταξύ έχει αγοράσει – κι έχει «στοκάρει», δηλαδή έχει αποθεματοποιήσει – τεράστιες ποσότητες ρωσικού πετρελαίου, τώρα που μπορεί και όσο προλαβαίνει ακόμα.
Φυσικά σε πολύ υψηλότερες τιμές απ’ ό,τι οι μη δυτικοί προμηθευτές πετρελαίου.
Αλλά από τις αρχές του νέου έτους, το ρωσικό πετρέλαιο θα είναι «απαγορευμένο» για την Ευρώπη. Υποτίθεται…
Κι έτσι το έλλειμμα θα μπορούσε να είναι μεγαλύτερο από τα 4 δισεκατομμύρια βαρέλια ημερησίως.
Στην πραγματικότητα βέβαια, το ρωσικό πετρέλαιο θα εξακολουθεί να φτάνει στην παγκόσμια αγορά – και να κατευθύνεται και στην Ευρώπη – μέσω τρίτων χωρών. Όπως η Ινδία για παράδειγμα, ακόμα και η Σαουδική Αραβία. Οι οποίες θα το αγοράζουν πολύ φθηνότερα από τους Ρώσους και θα το μεταπωλούν στην στερημένη Ευρωπαϊκή αγορά πολύ ακριβότερα.
Θα έχουμε λοιπόν νέο κύκλο αυξήσεων στην διεθνή αγορά πετρελαίου, η τιμή του οποίου είχε συγκρατηθεί κάπως,
πρώτον, γιατί οι πετρελαιοπαραγωγοί μειώνουν δραστικά τη προσφορά τους,
δεύτερον, γιατί οι Αμερικανοί θα πάψουν να ρίχνουν τα στρατηγικά τους αποθέματα στην διεθνή αγορά και θα αρχίσουν να αποθεματοποιούν ξανά αντλώντας από τη διεθνή ζήτηση
και τρίτον, γιατί το εμπάργκο της Ευρώπης στο ρωσικό αέριο θα τεθεί σε ισχύ επιτρέποντας σε τρίτες χώρες να κερδοσκοπούν σε βάρος της Ευρώπης.
Πώς θα αντιδράσει η Ευρώπη σε αυτό;
Θα αρχίσει να συζητάει και… πλαφόν τιμής στο πετρέλαιο;
Πλάκα θα ‘χει…
* Όλα αυτά βέβαια θα μπορούσαν να έχουν και τη θετική τους πλευρά:
Η απότομη άνοδος της τιμής του φυσικού αερίου που ήδη έγινε και η επικείμενη άνοδος της τιμής του πετρελαίου (που αναμένεται από δω και μπρός), θα μπορούσαν να επιταχύνουν την εγκατάλειψη των υδρογονανθράκων συνολικά. Και την ταχύτερη στροφή στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ- φωτοβολταϊκά και Αιολικά).
Αφού είναι έτσι κι αλλιώς πιο «φτηνά», τώρα που αέριο και πετρέλαιο έγιναν πολύ ακριβότερα απ’ ό,τι πριν, ένας λόγος παραπάνω να εγκαταλείψουμε συνολικά τους υδρογονάνθρακες. Να επενδύσουμε μαζικά στις ΑΠΕ!
Θα υποφέρουμε μερικά χρόνια, αλλά σε λίγο θα έχουμε λύσει το ενεργειακό μας πρόβλημα για πάντα!
Μακάρι να ήταν έτσι τα πράγματα! Αλλά, δυστυχώς, δεν γίνεται…
* Οι ΑΠΕ σήμερα δεν καλύπτουν παρά μονοψήφιο ποσοστό στην παγκόσμια παραγωγή ενέργειας, παρά τις τεράστιες επενδύσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια – και τις χωρίς προηγούμενο επιδοτήσεις που έχουν δοθεί.
Η Ευρώπη λέει ότι παράγει το 22% της ενέργειας από ΑΠΕ, αλλά στην πραγματικότητα αναφέρεται σε «εγκατεστημένη ισχύ» που ΔΕΝ λειτουργεί συνεχώς (γιατί οι ΑΠΕ διακόπτουν τη λειτουργία τους όταν δεν έχει ήλιο ή όταν δεν φυσάει αρκετά). Κι έτσι η «εγκατεστημένη ισχύς» των ΑΠΕ που διακόπτεται και λειτουργεί γύρω στο 25% του χρόνου, δεν συγκρίνεται με την εγκατεστημένη ισχύ των θερμικών μονάδων (από υδρογονάνθρακες ή πυρηνικά) που λειτουργούν συνεχώς!
Ούτε το κόστος τους συγκρίνεται! Γιατί η παραγωγή των υδρογονανθράκων φορολογείται (ως «ρύποι») ενώ η (διακοπτόμενη) παραγωγή των ΑΠΕ επιδοτείται πολλαπλά: Επιδοτείται η επένδυση, επιδοτείται η λειτουργία, ενώ έχει φοροαπαλλαγές και η χρήση. Όταν συγκρίνεις μια μονάδα που φορολογείται με μια μονάδα που επιδοτείται δεν συγκρίνεις «κόστη». Εισάγεις πολλαπλές στρεβλώσεις και αυξάνεις το συνολικό κόστος…
Γιατί όλες αυτές τις επιδοτήσεις κάποιος τις πληρώνει στο τέλος.
Αυτό είναι το “κρυφό” κόστος των ΑΠΕ! Κι αυτός είναι ο λόγος που οι χώρες εκτός Δύσης δεν επιλέγουν ΑΠΕ, επιμένουν στους υδρογονάνθρακες ή επιλέγουν ΑΠΕ μόνον ως “συμπλήρωμα” – όχι ως “υποκατάστατο” της ενεργειακής παραγωγής τους.
* Στην πραγματικότητα λοιπόν, το σημερινό επίπεδο τεχνολογίας μπορεί να καλύψει από ΑΠΕ μικρό μόνο μέρος της παγκόσμιας ζήτησης, αλλά έχει επιβαρύνει πολύ το κόστος της κατανάλωσης ιδιαίτερα στη Δύση, δηλαδή εκεί που έχουν υιοθετηθεί πιεστικά οι στόχοι της “πράσινης μετάβασης”.
Γι’ αυτό και ο άνοδος της τιμής των υδρογονανθράκων δεν οδηγεί ούτε σε στροφή στις ΑΠΕ παγκοσμίως, ούτε σε μείωση της τιμής ενεργείας μακροχρόνια. Όσο πιέζουμε να υιοθετηθεί μια τεχνολογία που έχει προβλήματα ακόμα, τόσο αυξάνουμε το κόστος συνολικά!
Κι όταν λέμε ότι τόσο καιρό δεν ήξεραν τι έκαναν αυτό ακριβώς εννοούμε:
Ότι δεν μείωναν μακροχρόνια τους “ρύπους” από υδρογονάνθρακες! Τελικά στην πρώτη δοκιμασία του στρεβλού συστήματος που επέβαλαν οδηγήθηκαν σε υδρογονάνθρακες αυξημένων ρύπων (κάρβουνο και πετρέλαιο).
Κι αντί να μειώσουν την τιμή ενέργειας οδηγήθηκαν σε ιλιγγιώδεις αυξήσεις στην τιμή ενέργειας. Που ΔΕΝ είναι “παροδικές” (όπως ομολογούν σήμερα)…
Αλλά και σε δραματικές ελλείψεις ενέργειας, όπως προεξοφλούν τώρα!
Ελλείψεις χωρίς προηγούμενο στο δυτικό κόσμο – τα τελευταία 50 χρόνια τουλάχιστον.
* Μια πραγματική λύση θα ήταν να μειωθούν οι (έμμεσοι) φόροι πάνω στην ενέργεια. Να μειωθούν δραστικά οι φόροι της παραγωγής διοξειδίου και να μειωθούν επίσης δραστικά οι φόροι κατανάλωσης ενέργειας. Αυτό θα μπορούσε να επιφέρει άμεση και σημαντική μείωση τιμής που να τη δει ο καταναλωτής στο λογαριασμό του και στο πρατήριο.
Είναι καλύτερο να μειώνεις το κόστος απευθείας, παρά να… επιδοτείς το αυξημένο κόστος!
Αυτή τη στιγμή προκαλούμε αυξημένο κόστος στην ενέργεια, λόγω των φόρων που έχουμε επιβάλει – κι ύστερα επιβάλουμε κι άλλους φόρους, για να επιδοτήσουμε το κόστος που εμείς οι ίδιοι έχουμε προκαλέσει. Παράνοια…
Ύστερα πρέπει να αντιληφθούμε ότι το φυσικό αέριο, δηλαδή η καθαρότερη και μακροχρόνια φθηνότερη μορφή υδρογονάνθρακα θα είναι εδώ για πολλές ακόμα δεκαετίες. Και να ενθαρρύνουμε όλες τις εναλλακτικές πηγές φυσικού αερίου, πέραν του ρωσικού. Δηλαδή να ψάξουμε και να βρούμε αποθέματα, αλλά και να χτίσουμε και τις απαραίτητες υποδομές με ορίζοντα πολλών δεκαετιών. Γιατί το αέριο δεν είναι σαν το πετρέλαιο να το μεταφέρεις όπου θέλεις. Το αέριο χρειάζεται ευρύτατο δίκτυο χερσαίων αγωγών.
Εμείς έχουμε φυσικά αποθέματα που ΔΕΝ τα ψάχνουμε και έχουμε καταργήσει τις υποδομές αερίου που μακροχρόνια θα μείωναν το κόστος του. Μπορούμε να απεξαρτηθούμε από το ρωσικό αέριο και μπορούμε να μειώσουμε το κόστος του αερίου που βρίσκουμε από “ίδιες” πηγές ή από και “εναλλακτικές” πηγές, αλλά δεν το κάνουμε. Παράνοια.
Τέλος, μπορούμε να επενδύσουμε σε ΑΠΕ συμπληρωματικά εκεί που προσφέρονται! Όπως για παράδειγμα γενίκευση στα φωτοβολταϊκα οικειακής χρήσης. Ή από υβριδικά που συνδυάζουν ΑΠΕ με υδροηλεκτρικά. Τα οποία όμως …δεν θέλουμε!
Προσοχή όμως: οι επενδύσεις σε ΑΠΕ αποδίδουν ως “συμπλήρωμα” του ενεργειακού μείγματος όχι ως “υποκατάσταστο”! Όταν στην Οικονομική Επιστήμη μπερδεύεις το “συμπλήρωμα” με το “υποκατάστατο”, τελικώς πολλαπλασιάζεις τις στρεβλώσεις και μειώνεις τη συνολική παραγωγή…
Θα μπορούσαμε να ενεργοποιήσουμε υδροηλεκτρικά έργα που είναι σχεδόν έτοιμα και κάθονται. Αυτό θα προσέφερε μεγάλη ανακούφιση στις τιμές, έστω και μεσοπρόθεσμα. Δεν το κάνουμε.
Θα έπρεπε ακόμα να αναθεωρήσουμε όλο το σύστημα τιμολόγησης της ενέργειας στην Ευρώπη που είναι… στρέβλωση πάνω στην στρέβλωση πάνω στην στρέβλωση!
Και το οποίο κατοχυρώνει την ολιγοπωλιακή ισχύ επιδοτούμενων παραγωγών – κι ύστερα τους φορολογεί τα κέρδη και τα “υπερκέρδη” μόνο
“προσωρινά”, αλλά για… άγνωστο διάστημα! Παράνοια…
* Λύσεις υπάρχουν: και άμεσης απόδοσης και μεσοπρόθεσμης και μακροπρόθεσμης. Πρέπει να τις υιοθετήσουμε όλες! Αλλά για να εφαρμοστούν προϋποθέτουν ότι θα αναθεωρήσουμε πλήρως όλες τις ιδεοληψίες που έχουν επιβληθεί στην Ευρώπη.
Αυτό το κουράγιο η ιθύνουσα πολιτική τάξη στην Ευρώπη δεν το έχει βρει ακόμα.
Κι όσο δεν το βρίσκει, αυτή βουλιάζει – και η Ευρώπη βουλιάζει μαζί της.
ΥΓ. Αυτό που ζούμε είναι μοναδικό παράδειγμα self-induced existential crisis.
Δηλαδή υπαρξιακής κρίσης, που την έχουμε επιβάλλει…. εμείς οι ίδιοι στον εαυτό μας.
Με δύο λόγια: Αυτοκτονούμε!
Κι ακόμα δεν το έχουμε πάρει χαμπάρι…
