Το αλάτι ανεβάζει την αρτηριακή πίεση ενώ ενοχοποιείται και για άλλες νόσους. Ποιες είναι οι συνέπειες της υπερκατανάλωσης αλατιού;
Γράφει: Δημητρούλης Εμμανουήλ MSc
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος
Το αλάτι ανεβάζει την αρτηριακή πίεση και η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι ο κύριος παράγοντας εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου, καρδιακής ανεπάρκειας και καρδιακής προσβολής. Επίσης, υπάρχουν ενδείξεις ότι η υψηλή πρόσληψη αλατιού συσχετίζεται με αυξημένες πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του στομάχου, οστεοπόρωσης, παχυσαρκίας, πέτρας στα νεφρά και νεφρικών παθήσεων. Επιπλέον, μελέτες δείχνουν ότι αυξημένη πρόσληψη αλατιού μπορεί να προκαλέσει απώλεια μνήμης λόγω κακής εγκεφαλικής αιμάτωσης και κατακράτηση υγρών, ενώ δυσχεραίνει τα συμπτώματα σε άτομα με άσθμα και σακχαρώδη διαβήτη.
Αρτηριακή πίεση
Η αρτηριακή πίεση είναι η πίεση που ασκεί το αίμα στα αιμοφόρα αγγεία, καθώς διαχέεται σε όλο το σώμα. Το αυξημένο βάρος, η έλλειψη δραστηριότητας και η υψηλή πρόσληψη νατρίου αυξάνουν την αρτηριακή πίεση. Το 25-35% των ενηλίκων έχουν αυξημένη αρτηριακή πίεση που καθορίζεται σαν πάνω από 140/90 mmHg, ενώ οι περισσότεροι δεν το γνωρίζουν καν, καθώς δεν υπάρχουν ιδιαίτερα συμπτώματα.
Πώς η μεγάλη κατανάλωση αλατιού αυξάνει την αρτηριακή πίεση;
Στους περισσότερους ανθρώπους η νεφρική λειτουργία επιβαρύνεται όταν υπάρχει περίσσεια νατρίου στο αίμα που προκαλείται από αυξημένη κατανάλωση αλατιού και το σώμα κατακρατά νερό έτσι ώστε να διαλυθεί το νάτριο στην κυκλοφορία. Αυτό έχει σαν συνέπεια την αύξηση τόσο του όγκου υγρών γύρω από τα κύτταρα όσο και του όγκου του αίματος. Η αύξηση του όγκου του αίματος συνεπάγεται περισσότερη δουλειά από την καρδιά και περισσότερη πίεση στα αιμοφόρα αγγεία, η οποία σε βάθος χρόνου μπορεί να οδηγήσει σε χρόνιο πρόβλημα υπέρτασης και σε κάποιες περιπτώσεις σε ανακοπή καρδιάς και σε έμφραγμα. Η υψηλή αρτηριακή πίεση είναι η βασική αιτία καρδιαγγειακών παθήσεων, ενώ σε αυτήν οφείλονται και τα 2/3 των εγκεφαλικών επεισοδίων.
Η σημασία του καλίου
Το κάλιο και το νάτριο έχουν αντίθετες επιδράσεις στην καρδιαγγειακή υγεία. Το κάλιο βοηθά στην ηπιότερη λειτουργία των αγγείων και στην αποβολή της περίσσειας νατρίου, με αποτέλεσμα τη μείωση της αρτηριακής πίεσης.
Το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται πολύ περισσότερο κάλιο από ότι νάτριο σε καθημερινή βάση, αλλά δυστυχώς στην τυπική μας διατροφή η πρόσληψη είναι αντίστροφη, με το νάτριο να υπολογίζεται στα 3300 mg την ημέρα, το 75% του οποίου προέρχεται από επεξεργασμένα τρόφιμα και το κάλιο μόλις στα 2900 mg.
Ποιες ομάδες έχουν μεγαλύτερο ρίσκο για ανάπτυξη προβλημάτων υγείας από υψηλή κατανάλωση αλατιού;
άτομα πάνω από 50 χρονών
άτομα με υψηλή ή με προδιάθεση για υψηλή αρτηριακή πίεση
άτομα με σακχαρώδη διαβήτηέγχρωμα άτομα
Συνέπειες υπερκατανάλωσης αλατιού
Εγκεφαλικό επεισόδιο
Το εγκεφαλικό συμβαίνει όταν η παροχή αίματος σε κάποιο μέρος του εγκεφάλου διακόπτεται, με αποτέλεσμα τη μείωση της οξυγόνωσης στον εγκέφαλο και το θάνατο των εγκεφαλικών κυττάρων. Το 35-50% των εγκεφαλικών οφείλονται σε αυξημένη αρτηριακή πίεση, οπότε είναι σημαντικό- ειδικά όσο αυξάνεται η ηλικία- να υπάρχει σταθερή φυσιολογική αρτηριακή πίεση.
Στεφανιαία νόσος, καρδιακή ανεπάρκεια, καρδιακή προσβολή
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση οδηγεί σε παθήσεις της καρδιάς, καθώς το πάχος των αγγείων αυξάνεται ώστε να μπορεί να αντεπεξέλθει στην αυξημένη πίεση του αίματος, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ευελιξία τους και να επιβαρύνεται η καρδιακή λειτουργία για να φέρει σε πέρας σωστά την κυκλοφορία του αίματος.
Παχυσαρκία
Η παχυσαρκία είναι η μάστιγα της σύγχρονης κοινωνίας. Παρότι το αλάτι δεν έχει θερμίδες και δεν προκαλεί παχυσαρκία με άμεσο τρόπο, έχει συσχετιστεί με πρόσληψη βάρους, λόγω της δίψας που προκαλεί και η οποία οδηγεί σε κατανάλωση αναψυκτικών και ροφημάτων που έχουν πολλές θερμίδες.
Πέτρες στο νεφρό και νεφρική ανεπάρκεια
Οι πέτρες στα νεφρά είναι ένα πολύ συχνά εμφανιζόμενo πρόβλημα που οφείλεται σε συσσώρευση ασβεστίου στα νεφρά. Η αυξημένη πρόσληψη νατρίου και η αυξημένη αρτηριακή πίεση οδηγούν σε αυξημένη αποβολή ασβεστίου από τα ούρα που μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα το σχηματισμό λίθων ασβεστίου στα νεφρά. Μακροπρόθεσμα, η επιβάρυνση της νεφρικής λειτουργίας λόγω της αυξημένης πίεσης μπορεί να οδηγήσει και σε νεφρική ανεπάρκεια ή άλλες νεφρικές βλάβες.
Απώλεια μνήμης
Ένας στους τρεις ανθρώπους που παθαίνει εγκεφαλικό πάσχει από απώλεια μνήμης, έλλειψη ορθής σκέψης, κρίσης και συμπεριφοράς που έχει να κάνει με έλλειψη αιμάτωσης σε κάποιο αγγείο του εγκεφάλου. Από τη στιγμή που η αυξημένη κατανάλωση αλατιού αυξάνει την πιθανότητα εγκεφαλικού, αυξάνει και την πιθανότητα εμφάνισης απώλειας μνήμης.
Καρκίνος Στομάχου
Μελέτες έχουν καταδείξει συσχέτιση μεταξύ της αυξημένης κατανάλωσης αλατιού και προϊόντων που έχουν πολύ αλάτι και της εμφάνισης καρκίνου του στομάχου.
Οστεοπόρωση
Το ποσοστό αποβολής ασβεστίου μέσω της διούρησης αυξάνεται όσο αυξάνεται η ποσότητα αλατιού που προσλαμβάνεται μέσω της διατροφής. Σε περίπτωση που η συγκέντρωση ασβεστίου στην κυκλοφορία του αίματος είναι χαμηλή, τότε ο οργανισμός αναγκάζεται να αποσπάσει ασβέστιο από τα οστά με αποτέλεσμα να αυξάνεται η πιθανότητα εμφάνισης αρχικά οστεοπενίας και αργότερα οστεοπόρωσης. Οι μελέτες δείχνουν ότι άτομα με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης οστεοπόρωσης (γυναίκες μετά της εμμηνόπαυση και ηλικιωμένοι άνδρες) μπορούν να καθυστερήσουν την εμφάνισή της με μείωση πρόσληψης αλατιού που δημιουργεί θετικό ισοζύγιο ασβεστίου.
Κατακράτηση υγρών
Η αυξημένη πρόσληψη αλατιού προκαλεί κατακράτηση υγρών που μπορεί να φτάνει εύκολα και το 1.5 λίτρο. Η κατακράτηση μπορεί να εκφράζεται με πρήξιμο των άκρων και των δαχτύλων, αύξηση του βάρους, ενώ και η εμφάνιση κυτταρίτιδας ευνοείται από τις κατακρατήσεις υγρών που προκαλούνται από υψηλή κατανάλωση αλατιού.
Άσθμα
Το άσθμα δεν προκαλείται από αυξημένη κατανάλωση αλατιού, ενώ και η υψηλή πρόσληψη νατρίου δεν αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισής του, ωστόσο σε πολλές μελέτες έχει φανεί ότι δυσχεραίνει πολύ τα συμπτώματα, οπότε σε παιδιά που εμφανίζουν άσθμα είναι πολύ ωφέλιμο να μειώνεται η πρόσληψη αλατιού.
Σακχαρώδης Διαβήτης
Η αυξημένη αρτηριακή πίεση μπορεί να ενισχύσει τον κίνδυνο για εμφάνιση του σακχαρώδη διαβήτη, ενώ άτομα που ήδη πάσχουν από διαβήτη είναι καλό να μειώνουν την πρόσληψη αλατιού, καθώς μειώνουν το ρίσκο εμφάνισης των μακροπρόθεσμων συνεπειών του διαβήτη.
Τι πρέπει να κάνουμε για να μειώσουμε την κατανάλωση αλατιού;
Μεγάλη πρόσφατη μελέτη παρείχε νέες ενδείξεις για το ότι η υψηλή σε νάτριο διατροφή έχει αρνητικές επιδράσεις στην υγεία και έδειξε ότι:
άτομα που εφαρμόζουν διατροφή υψηλή σε νάτριο και φτωχή σε κάλιο έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να πεθάνουν από καρδιακό έμφραγμα και ανακοπή καρδιάς ή από οποιοδήποτε άλλο λόγο.
για να μειωθεί ο κίνδυνος, η παρέμβαση περιλαμβάνει διατροφή με πολλά φρέσκα φρούτα και λαχανικά, που είναι φυσική πηγή καλίου και περιέχουν ελάχιστο νάτριο και μείωση της κατανάλωσης ψωμιού και τυριών, επεξεργασμένου κρέατος και συσκευασμένων προϊόντων που είναι υψηλά σε νάτριο.
