ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ: “Σήμερα τα Φώτα και οι Φωτισμοί και χαρά μεγάλη και οι Αγιασμοί”, έτσι θριαμβευτικά και ελπιδοφόρα, τα Θεοφάνεια ή Φώτα κλείνουν το Δωδεκαήμερο, που άνοιξε την παραμονή των Χριστουγέννων και γιορτάστηκε πανηγυρικά μέσα από διάφορα ήθη και έθιμα.
Όλα είναι έτοιμα στους ιερούς Ναούς της Ζακύνθου για τον λαμπρό εορτασμό του Αγιασμού και των Φώτων που υπενθυμίζει τη Βάπτιση του Χριστού στον Ιορδάνη ποταμό και κατά την οποία ο ιερέας καθαγιάζει το νερό με ευχές, επίκληση του Αγίου Πνεύματος και τριπλή βάπτιση του Τιμίου Σταυρού μέσα στο νερό.
Πέρα του τελετουργικού των Φώτων κάθε ναός στολίζεται με κλαδιά νεραντζιάς, νεραντζόφυλλα, νεράντζια και σπαθόσχημα φύλλα από τα φυτά κοκοράκια που η παράδοση θέλει να φύτρωναν στις όχθες του Ιορδάνη ποταμού.
ΣΤΗ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗ
Επίσης, με τούφες από νεράντζια και πορτοκάλια στολίζονται την ημέρα των Φώτων και οι πολυέλαιοι, αλλά και ορισμένες εικόνες στο εσωτερικό του ναού. Ακόμη οι πιστοί τοποθετούν πάνω στο πάρκο που έχει στηθεί εντός του ναού, και στο οποίο θα λάβει χώρα η ιεροτελεστία του αγιασμού, τούφες πορτοκάλια, για να βαφτιστούν από τους ιερείς.
Οι αγιαστούρες
Οι ιερείς κρατώντας στα χέρια τους τον Σταυρόν και αγιαστούρες, που είναι επίσης κατασκευασμένες απαραίτητα από άνθη: λεβάντας, μανουσάκια, χρυσάνθεμα και νεραντζόφυλλα ακολουθώντας καθιερωμένο τυπικό, επικαλούμενοι την ευλογία του Θεού, προβαίνουν στον Αγιασμό του ύδατος.
Στο εικονοστάσι
Στη γιορτή των Φώτων, όμως, ένα ακόμα έθιμο είναι να στολίζονται οι εικόνες στο εικονοστάσι του σπιτιού με νερατζόφυλλα. Στην κεντρική εικόνα βάζουν και ένα νεράντζι, το οποίο μένει εκεί μέχρι το πρωί της Καθαρής Δευτέρας. Τότε το βγάζουν και πίνουν τον χυμό του, για τον πονόλαιμο. Στην γιορτή των Φώτων, οι Ζακυνθινοί, που πηγαίνουν στην εκκλησία παίρνουν κοντά τους μια «τσούφα» (δέσμη) πορτοκάλια, τα οποία βουτούν στο αγιασμένο νερό, για να ευλογηθούν.
ΣΤΗ ΖΩΟΔΟΧΟ ΠΗΓΗ ΣΤΗ ΜΠΟΧΑΛΗ
Την παραμονή
Την παραμονή των Φώτων, μετά την πρωινή λειτουργία, που λαμβάνει χώρα στους ναούς ο Μέγας Αγιασμός, οι ιερείς συνοδευόμενοι από τον νεωκόρο και παπαδοπαίδια, επισκέπτονται τα σπίτια των ενοριτών και κρατώντας τον Σταυρό και αγιαστούρες, μεταφέρουν την ευλογία του Θεού, ψάλλοντες “εν τοις ρείθροις σήμερον του Ιορδάνου…” και ραίνουν το σπίτι με αγιασμό.
Το παράξενο πρετσεσιο
Ένα παράξενο πρετσεσίο (λιτανεία) γίνεται, παραμονή των Φώτων, στη Ζάκυνθο. Στις 8 το βράδυ και με το τέλος του όρθρου, ο οποίος τελείται το απόγευμα, με ειδική πομπή, στην οποία προηγείται η μπάντα, ο κλήρος, οι αρχές και ο λαός του νησιού μεταφέρουν τον επίσκοπο από τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Νικολάου των Ξένων και του Τιμίου Προδρόμου στο Μητροπολιτικό Μέγαρο.
Τα «Φώτα»
Εκεί πολυμελής χορωδία του λέει τα «Φώτα» (κάλαντα) και αυτός από το μπαλκόνι απευθύνει στον κόσμο εορταστικό χαιρετισμό. Μετά όλοι ανεβαίνουν να του ευχηθούν και εκείνος τους κερνά γλυκίσματα. Αυτό είδε, πιθανόν κάποιος ξένος περιηγητής και έγραψε πως οι Ζακυνθινοί λιτανεύουν όλους τους Αγίους τους και όταν αυτοί τελειώσουν, λιτανεύουν και τον δεσπότη τους.
Ο διαφορετικός αγιασμός
Στη Ζάκυνθο, κατά την τελετή του αγιασμού των υδάτων την ημέρα των Φώτων, ο Σταυρός δεν πετιέται στην θάλασσα αλλά «βαπτίζεται» από τον τοπικό Επίσκοπο, τοποθετημένος επάνω σε ένα μακρύ κοντάρι. Επίσης εκεί βουτούν και ένα μαντήλι, δεμένο σε κλωστή, με το οποίο πλένουν τα μάτια τους, για να μην πάθουν κάποια ασθένεια.
Πιστοί οι Τζαντιώτες στα έθιμά τους και τις πολλαπλές ιδιαιτερότητες του νησιού τους, δεν δέχονται εύκολα αλλαγές. Έτσι όταν κάποια φορά ο πρώτος μη Επτανήσιος δεσπότης, ο Χρυσόστομος Δημητρίου, θέλησε να αλλάξει το έθιμο και μη ακούγοντας (σαν δεσπότης) κανάναν πέταξε το Σταυρό στη θάλασσα με κορδελάκι, όλοι οι Ζακυνθινοί του φώναζαν κοροϊδευτικά: «Τσιμπάει, δεσπότη; Τσιμπάει;». Μια και η εικόνα τους θύμιζε ψάρεμα. Από τότε το έθιμο επανήλθε και η ιδιαιτερότητα συνεχίζεται.
Το πρόγραμμα των Τελετών
Παραμονή της Εορτής των Θεοφανείων, στις 6.30 το απόγευμα, θα τελεσθεί στον Ιερό Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου, χοροστατούντος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου κ. Διονυσίου η Ακολουθία του Όρθρου των Θεοφανείων.
Μετά το τέλος του Όρθρου, και περι ώρα 8 το βράδυ, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης συνοδευόμενος από τον Ιερό Κλήρο, τις Αρχές και το Λαό, θα μεταβεί επίσημα στο Μητροπολιτικό Μέγαρο, όπου θα ψαλούν, κατά το ζακυνθινό έθιμο, τα “Φώτα” από το Ζακυνθινό Εκκλησιαστικό Αναλόγιο “Θεόδωρος Κουρκουμέλης-Κοθρής”, υπό την διεύθυνση του Παναγιώτη Μαρίνου. Στη συνέχεια ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης θα απευθύνει επίκαιρη ομιλία στον Λαό.
ΣΤΗΝ ΠΑΝΑΓΟΥΛΑ ΜΠΑΝΑΤΟΥ
Την Παρασκευη 6η Ιανουαρίου 2016, Εορτή των Θεοφανείων, ώρα 8.30 το πρωί, θα τελεσθεί Αρχιερατική Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου, και ακολούθως η Ακολουθία του Μεγάλου Αγιασμού.
Στην συνέχεια, κατά τις 11.15 το πρωί, θα ξεκινήσει Λιτανεία από τον Μητροπολιτικό Ναό προς την κεντρική αποβάθρα, όπου θα γίνει η τελετή της Καταδύσεως του Τιμίου Σταυρού στη θάλασσα και του Αγιασμού των Υδάτων.
Την πλαισίωση της Πομπής και τις έξω του Ιερού Ναού παρατάξεις για την απόδοση των κεκανονισμένων τιμών, θα αποτελέσουν τμήματα των Προσκόπων, των Οδηγών καθώς και η Φιλαρμονική του Δήμου Ζακύνθου κατά την καθιερωμένη τάξη. Ο κ. Διευθυντής της ΕΛ.ΑΣ. και ο κ. Λιμενάρχης παρακαλούνται, να προνοήσουν για την τήρηση της τάξεως, όσο και για τον πανηγυρικό σημαιοστολισμό της πόλεως και του λιμένος. Εκκλησιαστικούς τελετάρχες ορίζομε τον Αιδεσιμολ. Πρωτοπρεσβύτερο του Οικουμενικού Θρόνου Παναγιώτη Καποδίστρια, Γενικό Αρχιερατικό Επίτροπο της Ιεράς Μητροπόλεως Ζακύνθου και τον Αιδεσιμολ. Πρωτοπρεσβύτερο Χαράλαμπο Κυπριώτη, γράφει το imerazante.gr.
