Με το βλέμμα στις πρόωρες εκλογές και τη δίψα να παραμείνει γαντζωμένος στην εξουσία ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «παίζει» με την θρησκευτική πολιτική.
Οι FT επιχειρούν να ερμηνεύσουν την απόφαση του προέδρου της Τουρκίας σημειώνοντας πως η επιλογή της χρονικής στιγμής της μετατροπής της Αγιάς Σοφιάς σε τζαμί, αποτελεί το προπέτασμα καπνού του Ερντογάν, προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή των πολιτών από την κρίση του κορωνοϊού και τα τεράστια οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας.
Η Τουρκία αναμένεται να «βουτήξει» σε βαθιά ύφεση φέτος, με τον Τούρκο πρόεδρο να έχει ανοίξει στρατιωτικά μέτωπα στη Λιβύη και τη Συρία, αλλά και τις σχέσεις με βασικούς του εταίρους, όπως οι ΗΠΑ, η Ρωσία και η Γαλλία να βρίσκονται σε κρίση. Αυτό είναι μόνο ένα από τα πολλά δημοσιεύματα στον οικονομικό Τύπο που επιχειρεί να ερμηνεύσει την τελευταία πρόκληση του προέδρου της Τουρκίας που προκάλεσε σοκ και δέος…
Κι αυτό γιατί κανείς δεν πίστευε ότι ο Ερντογάν θα προχωρούσε τελικά σε αυτή την κίνηση παρά το γεγονός ότι το είχε προαναγγείλει από καιρό. Για τον πρόεδρο της Τουρκίας όμως η συγκέντρωση των πιο συντηρητικών εθνικιστών ψηφοφόρων γύρω από το κυβερνών κόμμα ΑΚP και τον εταίρο του εθνικιστικού συνασπισμού πριν από τις πρόωρες εκλογές που πολλοί έχουν προβλέψει ότι θα προκηρυχθούν τo 2021 ήταν μια κίνηση πολιτικής επιβίωσης αψηφώντας το αναμενόμενο τσουνάμι αντιδράσεων στην παγκόσμα κοινότητα.
Αρκετοί αναλυτές αμφισβητούν την αποτελεσματικότητα της κίνησης δεδομένου ότι – υπό τις τρέχουσες οικονομικές συνθήκες – η πλειονότητα του τουρκικού λαού επικεντρώνεται σε πιο επείγοντα ζητήματα. Περίπου το 55% των ερωτηθέντων σε δημοσκόπηση που διενήργησε η Metropoll τον Ιούνιο δήλωσαν ότι ο κύριος λόγος για την ανακοίνωση της μετατροπής της Αγίας Σοφίας σε τζαμί θα ήταν να αποσπάσει την προσοχή από τις συζητήσεις για την οικονομική κρίση της Τουρκίας και να ενισχύσει την κυβέρνηση πριν από τις πρόωρες εκλογές.
Η «τριλογία των τζαμιών» και το αποτύπωμα του συντηρητικού Ισλάμ
Ο Σονέρ Καγκαπτάι του Ινστιτούτου της Ουάσινγκτον για την Πολιτική της Εγγύς Ανατολής σχολιάζει ότι αυτή η κίνηση είναι ένα ακόμη βήμα στην προσπάθεια του Ερντογάν να επιβάλει το «brand του συντηρητικού Ισλάμ» και να αναδείξει την αντίθεσή του στην κοσμική επανάσταση του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ. Πριν από 86 χρόνια ο Ατατούρκ έδωσε στην Αγία Σοφία το καθεστώς μουσείου για να υπογραμμίσει την κοσμική του επανάσταση, ο Ερντογάν την μετατρέπει σε τζαμί για να υπογραμμίζει τη θρησκευτική του επανάσταση» λέει ο Καγκαπτάι.
Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί ανεξάρτητα από την εσωτερική και διεθνή κριτική δείχνει την δίψα του Ερντογάν να γίνει «νέος σουλτάνος» της Τουρκίας. «Ο Ερντογάν υποστηρίζει ήδη την κατασκευή δύο τζαμιών στην Κωνσταντινούπολη. Θέλει να αφήσει ένα πολιτικό και θρησκευτικό αποτύπωμα πίσω, και η Αγία Σοφία ολοκληρώνει την «τριλογία» των τζαμιών » Το αφήγημά του σύμφωνα με τον Καγκαπτάι είναι το εξής: «Πώς τολμούν αυτοί οι κοσμικοί να αρνηθούν σε εμάς τους ευσεβείς μουσουλμάνους, την ελευθερία να προσευχηθούμε στην Αγία Σοφία;»
Η οικονομία εμπόδιο στο νέο αφήγημα του Ερντογάν
Το αφήγημά του όμως έχει ένα μεγάλο πρόβλημα, την πορεία της οικονομίας, τα υψηλά ποσοστά πληθωρισμού και ανεργίας, τους επενδυτές που φεύγουν, τα πολεμικά μέτωπα στη Συρία και τη Λιβύη που φοβίζουν, την καθίζηση της τουριστικής αγοράς εξαιτίας της πανδημίας. Πέρυσι 3,7 εκατομμύρια τουρίστες επισκέφτηκαν την Αγία Σοφία.
Πολλοί πιστεύουν ότι η τελευταία κίνηση του Ερντογάν θα πλήξει τη δημοτικότητα της χώρας ως τουριστικού προορισμού.« Η φήμη της Τουρκίας ως μιας μουσουλμανικής κοινωνίας που είναι ανοιχτή στο χριστιανικό της παρελθόν θα υποστεί ανεπανόρθωτη ζημιά», λέει ο Καγκαπτάι. Για τον Ερντογάν και τους θρησκευτικούς συντηρητικούς υποστηρικτές του, η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί αποτελεί ορόσημο στην αναγέννηση της Τουρκίας ως ένα ισχυρό, μουσουλμανικό έθνος μετά από έναν αιώνα λανθασμένων προσπαθειών να μιμηθούν τη χριστιανική Δύση. Οι αντίπαλοι της κίνησης – στο εσωτερικό και στο εξωτερικό – το βλέπουν ως την τελευταία δραματική εξέλιξη στην Τουρκία που μετατρέπεται σε ένα λιγότερο κοσμικό και ανεκτικό κράτος υπό τον Ερντογάν. «Τι θα πούμε στον υπόλοιπο κόσμο,« Δυστυχώς δεν είμαστε πια κοσμικοί», είπε στο BBC News ο νομπελίστας συγγραφέας Ορχάν Παμούκ.
Με το βλέμμα στις πρόωρες κάλπες
Τα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας, που οξύνθηκαν από την πανδημία του κορωνοϊού, πιέζουν όλο και περισσότερο τον Ερντογάν οδηγώντας τον σε κινήσεις σαν αυτή. Οι επόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία απέχουν τρία χρόνια, όμως ήδη όλοι στη γειτονική χώρα συζητούν τις σοβαρές επιπτώσεις που έχει η πανδημία στην πολιτική ζωή. Πολλοί αναλυτές θεωρούν πως εάν περιμένει μέχρι το 2023 ο Ερντογάν, θα αντιμετωπίσει μια πολύ πιο δύσκολη κατάσταση, καθώς μεταξύ άλλων πληθαίνουν οι αποχωρήσεις από το κόμμα του, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης και ιδρύονται νέα κόμματα.
Η οικονομική κρίση, η λαϊκή δυσαρέσκεια και ο εχθρός εντός
Η Τουρκία βυθίστηκε στην οικονομική κρίση το 2018, λίγο μετά την επανεκλογή του Ερντογάν υπό το νέο σύστημα που έδωσε στον Ερντογάν όλες τις εξουσίες. Η τουρκική οικονομία με ανάπτυξη μόλις 1% πέρσι δέχτηκε τεράστιο πλήγμα από την πανδημία. Η Αγκυρα όμως απέτυχε να προσφέρει πακέτα στήριξης στους πολίτες, αγνόησε τους 13 εκατ. ανέργους, τις μικρές επιχειρήσεις και τους αγρότες. Η λαϊκή δυσαρέσκεια ακόμη και στα προπύργια του Ερντογάν διογκώθηκε. Την ίδια ώρα το κυβερνών ΑΚP βρίσκεται αντιμέτωπο με την μαζική φυγή βουλευτών μετά τα δύο νέα κόμματα πρώην συμμάχων του προέδρου, του πρώην πρωθυπουργού Αχμέτ Νταβούτογλου και του πρώην τσάρου της οικονομίας Αλί Μπαμπατζάν.
Τον Απρίλιο, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προέβλεψε ότι η τουρκική οικονομία θα συρρικνωθεί κατά τουλάχιστον 5% φέτος, ενώ η κατάσταση τώρα δείχνει ακόμα χειρότερη. Τώρα η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να εξετάζει ακόμη και την κρατικοποίηση των λεγόμενων φαραωνικών έργων όπως το νέο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης.
