Δεν υπάρχει (ακόμα) Πολιτική Ανάπτυξης…
Θανάσης Κ.
Τις οικονομικές εξαγγελίες του Πρωθυπουργού στη Διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης δεν πρόκειται να τις σχολιάσω αναλυτικά.
Ούτε είναι απαραίτητο, άλλωστε.
Πρόκειται για ένα συνολικό Πρόγραμμα 3,4 δισεκατομμυρίων το σύνολο του οποίου θα μπορεί άνετα να χρηματοδοτηθεί από τα αυξημένα δημόσια έσοδα λόγω αύξησης του ΑΕΠ. Χώρια που ένα μέρος του θα χρηματοδοτηθεί από κάποια ευρωπαϊκά προγράμματα (για «νεανική εργασία» κλπ.)
Συνεπώς πρόβλημα χρηματοδότησης είναι βέβαιο ότι ΔΕΝ υπάρχει…
Είναι θετικά μέτρα (αρκετά ήδη «προεξοφλημένα») που ασφαλώς βοηθούν τη χώρα θα αντιμετωπίσει τις επιπτώσεις της πανδημίας, ενώ η οικονομία δείχνει να επιστρέφει στην κανονικότητα.
Δεν λύνουν όμως το πρόβλημα ούτε των αναδιαρθρώσεων ούτε της Ανάπτυξης. Όχι αυτά τα μέτρα τουλάχιστον…
Και η επιτυχία τους εξαρτάται από μια σειρά εξωγενών προϋποθέσεων που δεν είναι στο χέρι της κυβέρνησης να διασφαλίσει εκ των προτέρων.
— Από το αν θα ανέβουν τα διεθνή επιτόκια, ή μάλλον από το πότε θα ανέβουν.
— Από το αν θα επιστρέψουμε στο Πρόγραμμα Σταθερότητας της ευρωζώνης. Ή αν θα υπάρξει αλλαγή του προγράμματός αυτού, όπως θεωρεί βέβαιο ο Πρωθυπουργός και όπως υπόσχεται ο διαφαινόμενος νικητής των Γερμανικών εκλογών σε 10 μέρες, ο Σοσιαλδημοκράτης Σόλτς. Αν τελικά κερδίσει αυτός κι αν καταφέρει να επιβάλει τη γραμμή του, στη χώρα του και στις άλλες «αυστηρές» χώρες της ευρωζώνης…
— Από το αν θα τελειώσει ομαλά η παγκόσμια πανδημία (όπως σήμερα μας διαβεβαιώνουν οι περισσότερες αρμόδιες «αρχές») ή αν θα έχουμε νέες επικίνδυνες μεταλλάξεις (όπως προεξοφλούν πολλοί «ειδικοί» διεθνώς). Αν συμβεί το δεύτερο και οδηγηθούν πολλές χώρες σε νέα λοκντάουν, οι επιπτώσεις θα είναι καταστροφικές για την παγκόσμια οικονομία. Και αποσταθεροποιητικές επίσης…
(Ήδη τα αποσταθεροποιητικά αποτελέσματα όσων προηγήθηκαν δεν τα έχουμε δει ακόμα. Αν προστεθούν και επόμενα λοκντάουν, δεν προμηνύεται τίποτε καλό).
— Από το αν όσοι πήραν την «επιστρεπτέα προκαταβολή» επιστρέψουν το (έστω και μειωμένο τμήμα που οφείλουν)…
— Από το αν και πότε θα πληρωθούν οι καταβολές φόρων και λογαριασμών στις ΔΕΚΟ που έχουν ανασταλεί λόγω πανδημίας.
— Από το αν και πότε (και πώς) θα απορροφηθούν τα 12 δισεκατομμύρια των δανειοδοτήσεων από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ανάπτυξης (πέρα από τα 19 δισεκατομμύρια των απευθείας επιδοτήσεων που ήδη εκταμιεύονται και θα ολοκληρωθούν το επόμενο έτος).
— Από το αν θα συνεχιστούν ακόμα οι ενέσεις ρευστότητας στην ευρωζώνη (monetary easing).
— Από το αν θα υπάρξουν αναταράξεις από πλευράς Τουρκίας. Πράγμα πολύ πιθανό, πάντα…
Το σημαντικό είναι ότι οι επίσημες προβλέψεις της Ελληνικής Κυβέρνησης για την ανάπτυξη φέτος και του χρόνου, είναι πιο μετριοπαθείς από τις αντίστοιχες του Οίκου Moody’s για παράδειγμα. Καλώς είναι “πιο μετριοπαθείς”…
Δυο πρώτες παρατηρήσεις:
* Η Ελληνική Οικονομία άμεσα δεν διατρέχει κανένα σοβαρό κίνδυνο. Κι όταν λέμε «άμεσα», εννοούμε μέσα στο επόμενο εξάμηνο και εφ’ όσον δεν συμβεί κάτι απρόοπτο.
* Αλλά μεσοπρόθεσμα τα πράγματα δεν είναι το ίδιο «ρόδινα»: Ακόμα κι αν η Ελλάδα βρεθεί φέτος στο ΑΕΠ προ της πανδημίας, (όπως λέει ο υπεραισιόδοξος Moody’s) ή του χρόνου (όπως εμμέσως ισχυρίζεται η κυβέρνηση, πιο ρεαλιστικά), ακόμα και τότε ειδικά η Ελλάδα θα βρίσκεται έξω από την τροχιά σταθεροποίησης που είχε χαραχθεί όταν βγαίναμε από το μνημόνιο, το 2018.΄
Που ήδη ήταν προβληματική.
Και πολύ πιο πίσω από την τροχιά που η Τρόϊκα, και ιδιαίτερα το ΔΝΤ, προέβλεπαν ότι θα βρισκόταν η Ελλάδα, όταν βγαίναμε από το μνημόνιο στα τέλη του 2014…
–Τότε (2014) είχε χαραχθεί πορεία πλήρους επιστροφής στα προ της κρίσης επίπεδα ως το 2022!
–Το 2018 θεωρούσαν ότι θα επιστρέψουμε στα προ της κρίσης επίπεδα το 2028.
–Τώρα αν όλα πάνε καλά, θα είμαστε πιο πίσω και από αυτή την πολύ μετριοπαθέστερη εκδοχή. Ακόμα κι αν «όλα πάνε καλά»…
Προφανώς χρειαζόμαστε κάτι πολύ περισσότερο από το να πάνε όλα καλά…
Για να έχετε μιαν ιδέα:
–Με βάση τις επίσημες (και «συντηρητικές» συνήθως) προβλέψεις του ΔΝΤ το Σεπτέμβριο του 2014, η Ελλάδα προβλεπόταν να φτάσει το 2022, σε ΑΕΠ ύψους 240 δισεκατομμυρίων και σε σχέση Χρέους προς ΑΕΠ ύψους 105%
— Με βάση επίσης τις προβλέψεις του ΔΝΤ το Σεπτέμβριο του 2018 (όταν βγαίναμε από το μνημόνιο Τσίπρα), η Ελλάδα προβλεπόταν να φτάσει το 2022 σε ΑΕΠ ύψους 208 δισεκατομμυρίων και σε σχέση χρέους προς ΑΕΠ ύψους, 154%. Πάντα το 2022…
–Με βάση τις τωρινές επίσημες προβλέψεις, η Ελλάδα θα φτάσει του χρόνου (2022), σε ΑΕΠ ύψους 188 δισεκατομμυρίων και σε σχέση Χρέους προς ΑΕΠ ύψους γύρω στο 180% (ή και παραπάνω – ανάλογα το πόσο από τα δάνεια του Ταμείου Ανάκαμψης θα έχουν απορροφηθεί)…
* Είναι προφανές ότι από την πρώτη (2014) ως τη δεύτερη (2018) έξοδο από τα μνημόνια υπάρχει σαφής επιδείνωση προοπτικών για τη χώρα. Πράγμα για το οποίο απολύτως ευθύνονται οι χειρισμοί της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, το πρώτο μισό του 2015, αλλά και στα τρία χρόνια που ακολούθησαν…
* Είναι προφανές ότι τώρα υπάρχει επίσης περαιτέρω επιδείνωση θέσης (όχι κατ’ ανάγκην προοπτικών) πράγμα για το οποίο, όμως, δεν ευθύνεται η τωρινή κυβέρνηση. Η πανδημία μας στοίχισε ακριβά, (όπως στοίχισε και σε όλες τις άλλες χώρες).
* Είναι προφανές ότι θα χρειαστεί μια νέα συμφωνία για την έξοδο της Ελλάδας από την κρίση δανεισμού (που εξακολουθεί να υπάρχει). Ασφαλώς δεν μπορούμε να επιστρέψουμε σε Σύμφωνο Σταθερότητας. Αλλά ακόμα κι αν χαλαρώσουν οι κανόνες της ευρωζώνης (για όλους), εμείς και πάλι θα χρειαστούμε πρόσθετη βοήθεια και πρόσθετο χρόνο προσαρμογής…
* Από την άλλη (την πιο αισιόδοξη) πλευρά, η Ελλάδα είναι ένα τεράστιο «νεκροταφείο» αναξιοποίητων ευκαιριών και αναξιοποίητων πόρων.
Κι αυτό μπορεί να αλλάξει.
Αλλά υπάρχουν θεσμικές και άλλες στρεβλώσεις και εμμονές, που ακόμα δεν ξεπερνιούνται – παρά τις φιλότιμες προσπάθειες της κυβέρνησης να δώσει μήνυμα μεταρρυθμίσεων:
Αναφέρω ενδεικτικά τρείς (από δεκάδες):
* Πρώτον, η χώρα δεν έχει ενεργειακή Πολιτική. Το να λέμε ότι στο εξής «όλα θα είναι πράσινα και μόνο πράσινα», είναι εμμονή. Δεν είναι «Πολιτική».
Το φυσικό αέριο έχει ψηφιστεί από την Ευρώπη ότι θα είναι το αέριο της μετάβασης για τα επόμενα 30 (ως 50 χρόνια). Γιατί γνωρίζουν άπαντες ότι μόνες οι Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) δεν επαρκούν. Το φυσικό αέριο όμως είναι υδρογονάνθρακας (fossil fuel) το οποίο η κυβέρνηση δεν βάζει στο σχεδιασμό της, ενώ όλες οι άλλες το κάνουν.
Πολύ περισσότερο δεν βάζει στο σχεδιασμό της εκμετάλλευση εγχώριων υδρογονανθράκων. Κι αυτό είναι τεράστιο σφάλμα – κι όχι μόνο για ενεργειακούς λόγους. Και για εθνικούς. Είπαμε να είμαστε «πράσινοι». Αλλά πιο πράσινοι απ’ όλους τους άλλους είναι λάθος.
Ακόμα και η πρόωρη απολιγνιτοποίηση είναι λάθος. Μια τουλάχιστον μονάδα από αυτές που πρόωρα καταργούνται είναι σύγχρονη (εγκαινιάστηκε μόλις το 2014)! Αντίστοιχες μονάδες λιγνίτη η Γερμανία τις κρατάει ως το 2038. Αντίστοιχες (και παλαιότερες) μονάδες λιγνίτη η Πολωνία τις κρατάει ως το 2040 (ίσως και 45). Προφανώς δεν είναι «ασύμφορες» για εκείνους. Ούτε και για μας είναι…
Κι όμως εμείς τις καταργούμε από τώρα!
Είπαμε να είμαστε «πράσινοι», αλλά αν είμαστε πιο πράσινοι από τους άλλους. κάτι δεν πάει καλά.
Πολλώ μάλλον αν στοχεύουμε στην γενικευμένη ηλεκτροκίνηση για τα επόμενα δέκα χρόνια. Θα αυξηθούν οι ανάγκες μας σε κεντρικά παραγόμενη ηλεκτρική ενέργεια κατά 100% κι εμείς μειώνουμε την υφιστάμενη παραγωγή (κατά 18%, όσο ήταν η συνεισφορά του λιγνίτη). Το τεράστιο κενό που θα προκύψει ΔΕΝ πρόκειται να το καλύψουν οι «Ανανεώσιμες» μόνες τους! Με τίποτα…
Είναι προφανές ότι ενεργειακή πολιτική ΔΕΝ έχουμε.
Και χώρα που δεν έχει ενεργειακή πολιτική, δεν έχει Αναπτυξιακή Πολιτική…
* Δεύτερον, υπάρχει η θεσμική στρέβλωση του άρθρου 24 του Συντάγματος. Το οποίο υποτίθεται «προστατεύει» τα δάση, και στην πραγματικότητα κάνει το ακριβώς αντίθετο: ουσιαστικά «προκαλεί» δασικές πυρκαγιές.
Θεωρεί «δάση» εκτάσεις παλαιών αγροτικών καλλιεργειών που «λόγκωσαν» ή παλαιά βοσκοτόπια, που επίσης «λόγκωσαν», επειδή υπήρξε εγκατάλειψη της αγροτικής δραστηριότητας τις τελευταίες δεκαετίες. Αν θέλουν σήμερα σύγχρονοι αγρότες να επιστρέψουν στα χωράφια των παππούδων τους με σύγχρονες μορφές Γεωργίας και Κτηνοτροφίας δεν μπορούν να ανακτήσουν τις εκτάσεις αυτές. Θεωρούνται «δάση» και το «απαγορεύει» το Σύνταγμα…
Όπως δεν μπορούν να καθαριστούν τα δάση. Επίσης το «απαγορεύει» το Σύνταγμα!
Και δάση που δεν καθαρίζονται ή δεν προστατεύονται (με δασικούς δρόμους και ζώνες πυρασφάλειας), συνήθως καίγονται.
Ενώ χώρες όπου δεν μπορεί να υπάρξει επιστροφή σε σύγχρονη Πρωτογενή παραγωγή (λόγω συνταγματικής απαγόρευσης) ή σε Μεταποίηση-Βιομηχανία (λόγω αυξημένου ενεργειακού κόστους και σπάνιδος ενέργειας), είναι προφανές ότι δεν μπορούν να αναπτυχθούν μακροχρόνια.
Δεν είναι δυνατό να γίνει ο Τουρισμός «μονοκαλλιέργεια». Ούτε όλοι να σιτίζονται από τον τεταρτογενή τομέα, δηλαδή τις «Υπηρεσίες».
* Τέλος είμαστε μια χώρα όπου το ευρύτερο δημόσιο καλύπτει το 50-60% του παραγόμενου ΑΕΠ (αμέσως ή εμμέσως), και η οποία θεωρεί ως βασικό κίνδυνο τον… «νεοφιλελευθερισμό»!
Είναι σαν να φοβούνται οι Εσκιμώοι τα εγκαύματα από… ηλιοθεραπεία!
Εδώ μιλάμε για ιδεολογική εμμονή – που οφείλουμε να την καταπολεμήσουμε. Αλλά δεν το κάνουμε.
Ίσως τώρα δεν μπορούμε, λόγω πανδημίας όπου τα γενικευμένα επιδόματα ήταν απαραίτητα. Κι όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και παγκοσμίως.
Αλλά η πανδημία θα περάσει. Και δεν μπορούμε να θεωρούμε «ανάπτυξη», μια πολιτική «γενναιόδωρων επιδομάτων».
Κάποτε πρέπει να παράγουμε ανταγωνιστικά προϊόντα…
Έχουμε λοιπόν, ιδεολογικές εμμονές, έχουμε συνταγματικές (και άλλες) στρεβλώσεις, δεν έχουμε ενεργειακή πολιτική και, ουσιαστικά, δεν έχουμε τραπεζικό σύστημα. Ούτε γι’ αυτό το τελευταίο ευθύνεται η σημερινή κυβέρνηση, βέβαια, αλλά χωρίς τραπεζικό σύστημα δεν υπάρχει ανάπτυξη. Κι αυτό το πρόβλημα δεν έχει αντιμετωπιστεί ακόμα…
Το μεγάλο θέμα της μακροχρόνιας και βιώσιμης Ανάπτυξης ακόμα δεν έχει αντιμετωπιστεί.
Για την ακρίβεια ακόμα δεν έχει καν τεθεί.
Αλλά χωρίς αυτό, την πανδημία θα την ξεπεράσουμε, αλλά τα δύσκολα θα έλθουν ακριβώς μετά.
Είναι η συζήτηση που δεν κάνουμε,
η Πολιτική που δεν συζητάμε,
τα μέτρα που δεν παίρνουμε, οι τομές που δεν αποτολμάμε,
το μέλλον μας που εξακολουθούμε να υποθηκεύουμε.
Σαν να μη μάθαμε τίποτε όλα αυτά τα χρόνια…
