Ιστορικό χαμηλό αγγίζει η δημοφιλία των κομμάτων της Αριστεράς ανά τον κόσμο, σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής εφημερίδας The Telegraph. Συγκρίνοντας τα στατιστικά στοιχεία και τα εκλογικά αποτελέσματα σε 73 χώρες ανά τον κόσμο, καταλήγει στο συμπέρασμα πως οι προσκείμενες στην Αριστερά παρατάξεις είναι σήμερα πιο αντιδημοφιλείς από κάθε άλλη φορά μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου (1947-1991)
Η ανάλυση έρχεται έπειτα από μια χρονιά εκλογικών θριάμβων για τους Συντηρητικούς σε όλο τον κόσμο, που επισφραγίστηκε με την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ.
Τα κόμματα που πρόσκεινται στη Δεξιά κρατούν την πρωτοκαθεδρία, καθώς τα ψήφισαν περισσότεροι από 1,5 δισ. άνθρωποι σε πάνω από 70 χώρες το 2024, οι περισσότεροι που έχουν καταγραφεί μέσα σε ένα μόνο έτος. Τα αριστερά κόμματα υπέστησαν ένα χαμηλό ρεκόρ μέσου ποσοστού ψήφων, μόλις 45,4%, στις τελευταίες εκλογές κάθε Δημοκρατίας, σύμφωνα με την ανάλυση του Telegraph για τις εκλογές σε 73 χώρες με δημοκρατικό πολίτευμα.
Στη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ, τα αριστερά κόμματα εξασφάλισαν μόλις το 42,3% των ψήφων, ενώ η Δεξιά κέρδισε το 55,7%, επιτυγχάνοντας τη μεγαλύτερη διαφορά σε ποσοστό ψήφων από το 1990. Παράλληλα, η ακροδεξιά σημείωσε ρεκόρ ποσοστού ψήφων 14,7%, χάρη στις… ανησυχητικά καλές επιδόσεις της στις εκλογές από τη Γαλλία έως τον Παναμά.
Η πτώση της Αριστεράς μπορεί να καταγραφεί ακόμη και στη Λατινική Αμερική, προπύργιο του σοσιαλισμού έπειτα από χρόνια βίαιων, φασιστικών δικτατοριών. Έπειτα μάλιστα από την ορκωμοσία του Ντόναλντ Τραμπ αυτόν τον μήνα (σ.σ. την προσεχή Δευτέρα), στον πολιτικό ορίζοντα διαφαίνονται και νέες ήττες για την Αριστερά στον Καναδά, την Αυστραλία και τη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της ΕΕ.
Τι λένε οι αναλυτές
«Η τάση (σ.σ. της Δεξιάς) είναι ανοδική. Δεν υπάρχει πραγματικός λόγος να περιμένουμε ότι θα σταματήσει σύντομα» δήλωσε σχετικά στον Telegraph ο καθηγητής Matthijs Rooduijn, πολιτικός επιστήμονας από το Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ. Ο Jeremy Cliffe, διευθυντής σύνταξης και ανώτερος συνεργάτης πολιτικής στο think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, δήλωσε ότι η παγκόσμια στροφή προς τη Δεξιά είναι αποτέλεσμα τριών αλληλένδετων τάσεων: «Η “οιστρηλατούμενη” από την παγκοσμιοποίηση παρακμή της οργανωμένης εργασίας, η ενισχυόμενη πολιτική ταυτότητας (σ.σ. το φαινόμενο «identity politics») που αξιοποιείται με μεγαλύτερη επιτυχία από τη Δεξιά παρά από την Αριστερά και η γενική τάση των αριστερών δυνάμεων να κατακερματίζονται, αντί να ενώνονται».
Στις ΗΠΑ, ο Τραμπ κέρδισε τη λαϊκή ψήφο στις εκλογές του περασμένου Νοεμβρίου, λαμβάνοντας 77.000.000 ψήφους, έναντι 75.000.000 ψήφων της Δημοκρατικής Κάμαλα Χάρις. Στον Καναδά, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Πιερ Πουαλιέβρ, ένας λαϊκιστής πολιτικός με το προσωνύμιο «Ο Τραμπ του Καναδά» είναι το φαβορί για να αντικαταστήσει τον Τζάστιν Τριντό στην πρωθυπουργία. Στην Αυστραλία, οι Συντηρητικοί έχουν περάσει μπροστά από την κυβέρνηση των Εργατικών στις δημοσκοπήσεις πριν από τις εκλογές, που θα διεξαχθούν μέσα στο 2025.
Η εικόνα στην Ευρώπη
Την ίδια ώρα, τα δεξιά κόμματα στην Ευρώπη «άνοιξαν» μια σχεδόν ιστορική διαφορά από τους αριστερούς αντιπάλους τους, ύψους κοντά στο 14%, στις πιο πρόσφατες εκλογικές αναμετρήσεις στη Γηραιά Ήπειρο. Η σαρωτική νίκη των Εργατικών στο Ηνωμένο Βασίλειο ήταν η μόνη… παρηγοριά για την Αριστερά, σε ένα 12μηνο γεμάτο αποτυχίες. Και πάλι, ωστόσο, τα χαμόγελα δεν αναμένεται να κρατήσουν για πολύ, καθώς η πρώτη έρευνα της YouGov/Times για την πρόθεση ψήφου μετά τις βουλευτικές εκλογές του 2024, δείχνει μια κούρσα στήθος με στήθος μεταξύ των Εργατικών (26%) και της Reform UK (25%). Το Συντηρητικό Κόμμα βρίσκεται στην τρίτη θέση με 22%.
Στη Δυτική Ευρώπη, η ακροδεξιά έκανε… θραύση, σημειώνοντας μέσο ποσοστό ψήφων-ρεκόρ 16,9% στη Γαλλία, την Αυστρία, τη Γερμανία και αλλού. Οι ψηφοφόροι σε ολόκληρη την ΕΕ έδωσαν τη νίκη στα κεντροδεξιά κόμματα στις ευρωεκλογές του περασμένου Ιουνίου, αλλά η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD), ο Εθνικός Συναγερμός της Γαλλίας και το Κόμμα της Ελευθερίας της Αυστρίας είχαν επίσης μεγάλα κέρδη.
Στη Γαλλία, η απόφαση του Εμανουέλ Μακρόν να προκηρύξει πρόωρες εκλογές, αφότου ο Εθνικός Συναγερμός της Μαρίν Λεπέν κέρδισε τις ευρωεκλογές στη χώρα, άφησε τη γαλλική πολιτική σε σύγχυση και κατέστησε ουσιαστικά ανίσχυρο τον ίδιο τον Μακρόν. Ο Εθνικός Συναγερμός εμποδίστηκε από το να καταλάβει την εξουσία χάρη στον συνασπισμό όλων των αριστερών κομμάτων. Αλλά το κόμμα της Λεπέν είναι το μεγαλύτερο στη γαλλική Βουλή και έριξε την κυβέρνηση μειοψηφίας του Μπαρνιέ μέσα σε μόλις τρεις μήνες.
Στην Αυστρία, το ακροδεξιό φιλοπουτινικό Κόμμα της Ελευθερίας κέρδισε για πρώτη φορά τις βουλευτικές εκλογές και τώρα αναμένεται να σχηματίσει κυβέρνηση συνασπισμού. Στη Γερμανία, το συντηρητικό CDU αναμένεται να κερδίσει τις βουλευτικές εκλογές του ερχόμενου Φεβρουαρίου. Το ακροδεξιό AfD βρίσκεται δημοσκοπικά στη δεύτερη θέση, μπροστά από το αντιδημοφιλές αριστερό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα του Όλαφ Σολτς. Πέρυσι, το AfD κέρδισε εκλογές σε κρατίδιο, το πρώτο ακροδεξιό κόμμα που το κατάφερε στη Γερμανία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την πτώση του γερμανικού ναζιστικού κόμματος.
Το 2024 ήταν η χειρότερη χρονιά για τα αριστερά κόμματα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη μετά την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος. Η κεντροδεξιά κέρδισε στην Κροατία και τη Βουλγαρία. Η ακροδεξιά κέρδισε τις μερικώς ακυρωμένες πλέον εκλογές στη Ρουμανία. Στην Τσεχική Δημοκρατία, ο Αντρέι Μπάμπιτς, ένας λαϊκιστής ακροδεξιός επιχειρηματίας και μιμητής του Τραμπ, αναμένεται να κερδίσει τις εκλογές φέτος, καθώς προηγείται με διαφορά τουλάχιστον 14 μονάδων στις πιο πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Οι ειδικοί λένε ότι η επιτυχία της λαϊκιστικής Δεξιάς οφείλεται στη σκλήρυνση της στάσης απέναντι στη μετανάστευση στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, οι ακροδεξιοί πολιτικοί αποκτούν μεγαλύτερη πρόσβαση και τα μηνύματά τους πετυχαίνουν μεγαλύτερη απήχηση στην κοινωνία μέσα από τα social media -μια δυνατότητα που δεν είχαν στο παρελθόν.
«Καταρρέουν» ιστορικά προπύργια στη Λατινική Αμερική
Την ίδια ώρα, ο ασφυκτικός εναγκαλισμός της Αριστεράς με την πολιτική σκηνή της Λατινικής Αμερικής από τα τέλη της δεκαετίας του 2000 έχει αποδυναμωθεί, έπειτα από νίκες ηγετών, όπως ο Αργεντινός Χαβιέρ Μιλέι. Μετά τις εκλογές του 2024, το ποσοστό ψήφων της Αριστεράς ήταν 51,6% -ήτοι, το χαμηλότερο των τελευταίων 30 και πλέον ετών. Παράλληλα, ο μέσος όρος των ψήφων της Δεξιάς διατηρείται στο 40% από το 2018. Το 2023, η Παραγουάη εξέλεξε τον συντηρητικό Σαντιάγο Πένια και ο Ισημερινός επέλεξε τον κεντροδεξιό υποψήφιο Ντανιέλ Νομπόα. Την ίδια χρονιά, ο εκκεντρικός Μιλέι έγινε πρόεδρος της Αργεντινής με υποσχέσεις για περικοπές στο Δημόσιο. Θα αντιμετωπίσει ενδιάμεσες εκλογές το 2025, αλλά μέχρι στιγμής το κόμμα του σημειώνει καλές επιδόσεις στις δημοσκοπήσεις.
Σύμφωνα με τον Δρα Κρίστοφερ Σαμπατίνι, ανώτερο ερευνητή του προγράμματος για τη Λατινική Αμερική, τις ΗΠΑ και την Αμερική στο Chatham House, τα αριστερά κόμματα είδαν το ποσοστό των ψήφων τους να μειώνεται ως αποτέλεσμα της κυβερνητικής ανικανότητας, των υπερβολικών υποσχέσεων και της διαφθοράς. «Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, οι ανησυχίες των ψηφοφόρων για την εγκληματικότητα και τη βία έχουν εκτοξευθεί… Αυτός είναι ένας τομέας, στον οποίο η Αριστερά απέτυχε να παράγει πολλά αποτελέσματα ή μια βιώσιμη απάντηση» είπε στον Telegraph.
Ο Ζαΐρ Μπολσονάρου -ο «Τραμπ των τροπικών»- έχασε τις εκλογές του 2022, αλλά το κόμμα του παραμένει το μεγαλύτερο στο Κοινοβούλιο της Βραζιλίας. Και οι αναλυτές εκτιμούν ότι η άνοδος του Τραμπ στην εξουσία στις ΗΠΑ θα ευνοήσει και τους «μίνι Τραμπ» στις χώρες της Λατινικής Αμερικής.
Τι ισχύει σε Ασία και Αυστραλία
Στην Ασία και την Αυστραλία, η Δεξιά διατήρησε την κυριαρχία της στην πολιτική σκηνή με ποσοστό ψήφων 55,6%, τον υψηλότερο μέσο όρο από το 2017. Η Τζασίντα Άρντερν, η αριστερή πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, παραιτήθηκε το 2023 και αντικαταστάθηκε από τον Κρίστοφερ Λούξον, ηγέτη του κεντροδεξιού Εθνικού Κόμματος. Στην Αυστραλία, ο δεξιός συνασπισμός Φιλελευθέρων-Εθνικού Κόμματος έχει πάρει προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις πριν από τις εκλογές, που θα διεξαχθούν αργότερα μέσα στη χρονιά.
Πέρυσι, το δεξιό Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα της Ιαπωνίας έχασε την πλειοψηφία του, αλλά η άνοδος νεότερων, μικρότερων ακροδεξιών κομμάτων βοήθησε να αυξηθεί το ποσοστό των δεξιών ψήφων στη χώρα στο 63,87%. Στην Ινδία, τη μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου, ο Ναρέντρα Μόντι και το Κόμμα Μπαρατίγια Τζανάτα (BJP) εξελέγησαν για μια τρίτη θητεία τον Ιούνιο του 2024. Ωστόσο, ο αντιπολιτευόμενος κεντρώος και κεντροαριστερός συνασπισμός του Ινδικού Εθνικού Κογκρέσου κατέγραψε αύξηση του ποσοστού ψήφων του.
Ιστορικά… αριστερά χαμηλά σε Αφρική και Μέση Ανατολή
Στις οκτώ δημοκρατίες της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής, το ποσοστό των ψήφων της Αριστεράς έπεσε σε χαμηλό ρεκόρ 54,2% το 2024. Για τα περισσότερα από τα τελευταία 30 χρόνια, το μέσο ποσοστό των αριστερών κομμάτων ήταν πάντα πάνω από το 60%, αλλά αυτό μειώθηκε, έπειτα από ένα μεγάλο χρονικά διάστημα σκανδάλων οικονομικής κακοδιαχείρισης.
Στη Νότια Αφρική, τη μεγαλύτερη οικονομία της ηπείρου, το κεντροαριστερό Αφρικανικό Εθνικό Κογκρέσο απέτυχε να κερδίσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία που κατείχε από τις πρώτες εκλογές μετά το Απαρτχάιντ, το 1994.
Το δεξιό κόμμα Λικούντ του Μπενιαμίν Νετανιάχου βρίσκεται στην εξουσία στο Ισραήλ από το 2020. Οι επόμενες εκλογές δεν θα διεξαχθούν νωρίτερα από το 2027, αλλά το Λικούντ, το οποίο βρίσκεται σε συνασπισμό με τέσσερα ακροδεξιά κόμματα, εξακολουθεί να προηγείται στις δημοσκοπήσεις, παρά τους χειρισμούς Νετανιάχου στη Γάζα και την κρίση με τους ομήρους μετά την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Η εξαίρεση της Βρετανίας
Στον αντίποδα όλων αυτών, η σαρωτική νίκη των Εργατικών στη Μεγάλη Βρετανία ήταν ένας από τους λίγους θριάμβους της Αριστεράς το 2024 -και αυτό το… φαινόμενο, ωστόσο, είναι μάλλον παροδικό. Η πρώτη δημοσκόπηση της YouGov/Times μετά τις βουλευτικές εκλογές δείχνει μια στενή αναμέτρηση μεταξύ των Εργατικών και του Reform UK, με ποσοστά 26% έναντι 25%. Το Συντηρητικό Κόμμα βρίσκεται πολύ κοντά, στην τρίτη θέση, λαμβάνοντας 22%.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν σαφώς ότι η Αριστερά θα πρέπει να αναθεωρήσει τις πολιτικές της ανά τον κόσμο και να επιδιώξει συνεργασίες -αντίθετα, ίσως, με τις διχαστικές λογικές που επικρατούν στο DNA της. Μια αλλαγή προσώπων θεωρείται επίσης επιβεβλημένη, με στόχο να εμπνεύσουν τους νεότερους ψηφοφόρους. Σε διαφορετική περίπτωση, το 2025 ενδέχεται να είναι ακόμα χειρότερο για τα αριστερά κόμματα παγκοσμίως και να «ωχριά» ακόμα και μπροστά στο ζοφερό, γι’ αυτά, 2024
