Ο Ντόναλντ Τραμπ άλλαξε δραματικά την κατεύθυνση της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ μέσα σε μόλις έναν μήνα, με τρόπους που ίσως αναδιαμορφώσουν ριζικά τη σχέση τους με τον κόσμο
Όπως σημειώνει σε ανάλυσή της η «Wall Street Journal», οι κορυφαίοι απεσταλμένοι του Τραμπ προέβησαν σε πρώιμες παραχωρήσεις προς τη Ρωσία στις συνομιλίες στο Ριάντ, που αιφνιδίασαν τους Ευρωπαίους συμμάχους, οι οποίοι παρακολουθούσαν ως θεατές τις διαβουλεύσεις, ενώ ακολούθησε το ξέσπασμά του κατά του Ουκρανού προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.
Πέραν τούτων, ο Τραμπ ξήλωσε την κορυφαία υπηρεσία των ΗΠΑ (USAID) που παρέχει βοήθεια στον αναπτυσσόμενο κόσμο, όπου σκοπεύει να εδραιωθεί η Κίνα. Το σχέδιο του νέου ενοίκου του Λευκού Οίκου για την ιδιοκτησία της Γάζας και την απομάκρυνση των Παλαιστινίων από τον θύλακο ακύρωσε τις αμερικανικές προσπάθειες δεκαετιών για τη μεσολάβηση μιας λύσης δύο κρατών, ενώ τα σχέδιά του για αύξηση των δασμών προμηνύουν το τέλος της τροφοδοτούμενης από την Αμερική παγκοσμιοποίησης.
Το συναλλακτικό σχέδιο του Τραμπ για τις σχέσεις με τους συμμάχους
Από το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το υπό αμερικανική ηγεσία σύστημα συμμαχιών ενδυνάμωσε την ισχύ των ΗΠΑ, συμφωνούν ειδικοί σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Δεσμευόμενες να υπερασπιστούν τους συμμάχους σε Ευρώπη, Μέση Ανατολή και Ασία, οι ΗΠΑ ανέλαβαν περισσότερο από κάθε άλλη χώρα τον ρόλο του παγκόσμιου εγγυητή του ελεύθερου εμπορίου και της σταθερότητας απέναντι -παλαιότερα – στην ΕΣΣΔ και, πιο πρόσφατα, στην Κίνα.
Αλλά για τον Τραμπ οι σύμμαχοι παίρνουν περισσότερα από όσα δίνουν στις ΗΠΑ, και γι’ αυτό αντί να βασίζονται στον αμερικανικό στρατό και την πυρηνική ομπρέλα του για την ασφάλειά τους, θα πρέπει να δαπανούν περισσότερα για την άμυνά τους παρέχοντας παράλληλα οικονομικά κίνητρα για να διατηρήσουν την εύνοια των ΗΠΑ.
Ρήγμα στην G7 προκαλεί ο Τραμπ για την Ουκρανία – Αντιτίθεται στον όρο «ρωσική επιθετικότητα»
Το όραμα του Τραμπ είναι ένα πολύ πιο συναλλακτικό, ένα «win-lose» όραμα της εξωτερικής πολιτικής, σχολιάζει η αμερικανική εφημερίδα. «Δεν είναι ότι ο Τραμπ εγκαταλείπει τη μεταπολεμική Παγκόσμια Τάξη, αλλά ότι δεν βρισκόμαστε πλέον σε εκείνη την εποχή και πρέπει να αποδεχθούμε την αλλαγή του γεωπολιτικού τοπίου», δήλωσε η αντιπρόεδρος της συντηρητικής δεξαμενής σκέψης Heritge Foundation για την εθνική ασφάλεια και την εξωτερική πολιτική, Βικτόρια Κόουτς.
Ο Τραμπ θέλει να αλλάξει το χάρτη στο δυτικό ημισφαίριο
Την ίδια προσέγγιση πάνω-κάτω είχε ακολουθήσει και στην πρώτη του θητεία ο Τραμπ αναφορικά με την εξωτερική πολιτική, αλλά τώρα πρόσθεσε και τις βλέψεις για επέκταση των συνόρων των ΗΠΑ με την απόσπαση της Γροιλανδίας από τη Δανία, την ανάληψη εκ νέου του ελέγχου της Διώρυγας του Παναμά και της μετατροπής του Καναδά σε 51η πολιτεία της Αμερικής.
Κι όλα αυτά που φάνταζαν αρχικά παρατραβηγμένες ιδέες εκλαμβάνονται πλέον ως σαφής ένδειξη των προθέσεών του από χώρες ανά την υφήλιο. Με τον Τραμπ στο τιμόνι «η φήμη της Αμερικής ως προς την αξιοπιστία και την προβλέψιμότητά της έχει τρωθεί σοβαρά», σχολιάζει στη WSJ ο Ρίτσαρντ Χάας, πρώην ανώτερο στέλεχος Ρεπουμπλικανικών κυβερνήσεων και νυν επίτιμος πρόεδρος της δεξαμενής σκέψης «Council on Foreign Relations».
Βαθιά ανησυχία στην Ευρώπη για την υπό διαμόρφωση νέα πραγματικότητα
Την ανησυχία των συμμάχων ενέτειναν οι τελευταίες εξελίξεις όπως η τηλεφωνική επικοινωνία του Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν την περασμένη εβδομάδα, που έβγαλε από την απομόνωση το Κρεμλίνο, το μήνυμα του υπουργού του Άμυνας, Πιτ Χέγκσεθ, προς το Κίεβο να εγκαταλείψει τα όνειρα ένταξης στο ΝΑΤΟ, η ανοίκεια επίθεση του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς στους Ευρωπαίους από το βήμα της Διάσκεψης Κορυφής του Μονάχου, η απόρριψη του αιτήματος των Ευρωπαίων να παραστούν στις ρωσο-αμερικανικές διαβουλεύσεις στο Ριάντ.
Στο τραπέζι της Ευρώπης και η κοινή χρηματοδότηση για την άμυνα – Οι Ευρωπαίοι αναζητούν λύσεις στη νέα εποχή Τραμπ
«Αυτό που συμβαίνει συνιστά σοβαρή πρόκληση στα θεμέλια της μεταπολεμικής Παγκόσμιας Τάξης. Ουδέποτε αισθάνθηκα τόση ανησυχία για το μέλλον αυτής της χώρας και του κόσμου όσο τώρα», δήλωσε ο πρώην Ρεπουμπλικανός γερουσιαστής Τσάκ Χέιγκελ, που είχε χρηματίσει υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ επί Μπαράκ Ομπάμα.
Το ρήγμα στις σχέσεις ΗΠΑ-Ευρώπης διευρύνθηκε κι άλλο αυτή την εβδομάδα, όταν μετά τις συνομιλίες στο Ριάντ ο Τραμπ έριξε στο Κίεβο την ευθύνη για τη ρωσική εισβολή με τον Ζελένσκι να τον κατηγορεί ότι παπαγαλίζει το ρωσικό αφήγημα και τον πρόεδρο των ΗΠΑ να αντεπιτίθεται αποκαλώντας τον «δικτάτορα», επειδή η θητεία του έληξε πέρυσι και δεν στήθηκαν κάλπες στην Ουκρανία, αφού δεν μπορούν να διεξαχθούν προεδρικές εκλογές όσο η χώρα τελεί υπό στρατιωτικό νόμο, όπως προβλέπει το Σύνταγμά της.
Επικριτές του κατηγορούν τον Τραμπ υιοθετεί τα επιχειρήματα του Ρώσου προέδρου με αποτέλεσμα «ο Πούτιν να βρίσκεται τώρα στην εξαίρετη θέση απλώς να πει ένα “ναι” γνωρίζοντας ότι αν πει “όχι” η Ουκρανία, ο Τραμπ θα ρίξει στο Κίεβο το φταίξιμο», όπως σχολίασε ο Ίβο Ντάαλαντερ, πρέσβης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ επί Ομπάμα.
Τι υποστηρίζουν οι συνεργάτες του Τραμπ
Την άποψη αυτή δεν συμμερίζονται, φυσικά, οι συνεργάτες του Ρεπουμπλικανού προέδρου, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι κινήσεις του σε τομείς εξωτερικής πολιτικής έχουν αποφέρει ήδη κάποια κέρδη. «Η ηγεσία του προέδρου Τραμπ δημιούργησε το πρώτο εδώ και χρόνια παράθυρο για συνομιλίες και το κατάφερε μετά από μόλις τέσσερις εβδομάδες από την ανάληψη των καθηκόντων του», λέει ο εκπρόσωπος του συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, Μπράιαν Χιουζ.
Άλλοι συνεργάτες του Τραμπ λένε ότι τα όσα έχει πει περί ανάληψης του ελέγχου της Διώρυγας του Παναμά ώθησαν τον πρόεδρο της χώρας της Κεντρικής Αμερικής να μην ανανεώσει τη συμφωνία του με την Κίνα σχετικά με την πρωτοβουλία Belt and Road (σ.σ. Δρόμος του Μεταξιού) του Πεκίνου περιορίζοντας την κινεζική επιρροή στο Δυτικό Ημισφαίριο. Και παρά την πρότασή του για εκτοπισμό των Παλαιστινίων από τη Λωρίδα της Γάζας, όσο θα την ανοικοδομούν οι ΗΠΑ, ο Τραμπ συνέχισε να έχει «παραγωγικές» συναντήσεις με ηγέτες κρατών της Μέσης Ανατολής, όπως ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου και ο βασιλιάς Αμπντάλα Β΄ της Ιορδανίας.
Δεν συμφωνούν, πάντως, όλοι οι επικριτές του Τραμπ ότι αλλάζει ριζικά την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ. Για τον πρώην σύμβουλό του σε θέματα εθνικής ασφάλειας και νυν ορκισμένο εχθρό του, Τζον Μπόλτον, ο Τραμπ δεν έχει μια αρκετά συνεκτική ιδεολογία για να διαλύσει την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. «Αυτή είναι η άποψη ενός ανθρώπου, αλλά δυστυχώς είναι ο πρόεδρος» λέει, συμβουλεύοντας τους συμμάχους «να σφίξουν απλώς τα δόντια τους»
