Σε ένα ειδυλλιακό τοπίο στο βορειοδυτικό άκρο της Ρόδου, πάνω στο λόφο του Φιλερήμου σε υψόμετρο 260 μέτρων, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας αφιερωμένο στη Ζωοδόχο Πηγή.
Στη θέση αυτή προϋπήρξε η ακρόπολη της Ιαλυσού κι ο αρχαίος ναός της Αθηνάς, ο οποίος, τον 5ο αιώνα μ.Χ., μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό, από τον οποίο σώζεται μόνο το βαφτιστήρι. Το μετέπειτα εκκλησιαστικό συγκρότημα χτίστηκε από τους Ιππότες και αναστηλώθηκε στη σημερινή του μορφή από Ιταλούς αρχαιολόγους.
Αξέχαστη σε όποιον επισκέπτεται το μοναστήρι μένει η “οδός του Μαρτυρίου” ή “Γολγοθάς” δίπλα από τη μονή. Είναι ο λιθοστρωμένος δρόμος κάτω από τη σκιά των δέντρων, με τα 134 επίπεδα που μοιάζουν με σκαλοπάτια, όπου με 14 χαλκογραφίες και βωμούς στη μια πλευρά του, αναπαρίστανται τα πάθη του Χριστού. Κατά μήκος όλης της διαδρομής θα δείτε εκατοντάδες παγόνια.
Στο τέλος ορθώνεται περήφανα ένας γιγαντιαίος Σταυρός 18 μέτρων. Στο εσωτερικό του σταυρού υπάρχει στρογγυλή σκάλα που οδηγεί στο οριζόντιο τμήμα του σταυρού από όπου προσφέρεται συναρπαστική, πανοραμική θέα σε όλο το νησί, ιδιαίτερα μαγευτική κατά το ηλιοβασίλεμα.
Εντός της μονής υπάρχουν η λιθόκτιστη γοτθική εκκλησία της Παναγίας του Φιλερήμου και η μικρή υπόγεια εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Χωστού, προϊπποτικής εποχής (14ου – 15ου αιώνα, με σπάνιες τοιχογραφίες. Αξιόλογη είναι και η Δωρική κρήνη, έργο 3.000 χρόνων, η οποία φέρνει νερό από την κορυφή του λόφου σε δεξαμενή λαξευμένη στο βράχο.
Η μονή διοικείται από επιτροπή της Ιεράς Μητρόπολης Ρόδου.
Η εικόνα στην εκκλησία της Παναγίας του Φιλερήμου είναι αντίγραφο της θαυμαστής, ιστορικής εικόνας που βρίσκεται σήμερα στο Μαυροβούνιο.
Είναι ένα από τα σημαντικότερα κειμήλια της Χριστιανοσύνης σε Ανατολή και Δύση. Η ιστορία της φαίνεται να ξεκινά από τον 11ο αιώνα μ.Χ. και πιθανόν να προέρχεται από την Ιερουσαλήμ. Μέλη του Τάγματος του Αγίου Ιωάννου την έφεραν στη Ρόδο, όπου αργότερα πήρε και το προσωνύμιο από το λόφο Φιλέρημο, στον οποίο φιλοξενήθηκε. Κατά άλλους το Τάγμα την βρήκε ήδη στο νησί μετά από την κατάκτησή του το 1310, και ότι οι κάτοικοι την είχαν ήδη καθιερώσει ως προστάτιδά τους.
Το 1480 μ.Χ. κατά τη διάρκεια της πρώτης οθωμανικής πολιορκίας, η εικόνα μεταφέρεται προσωρινά στην πόλη της Ρόδου και λιτανεύεται στις επάλξεις για να εμψυχώνει τον στρατό.Το 1523 μ.Χ., η εικόνα της Παναγίας του Φιλερήμου αφήνει για πάντα το νησί της Ρόδου για να ξεκινήσει την μεγάλη της πορεία μέσα στον χρόνο και την ιστορία. Ιταλία, Γαλλία, και στο νησί της Μάλτας, όπου είχε εξαιρετικά μεγάλη δύναμη και το προστάτευσε ειδικά κατά τη μεγάλη οθωμανική πολιορκία το 1565 μ.Χ. Όταν ο Μέγας Ναπολέων κατέλαβε τη Μάλτα το 1798 μ.Χ., κατά τις επιθέσεις των ληστών στα παλάτια και τις εκκλησίες, αφαιρέθηκε από αυτούς το κάλυμμά της. Η εικόνα ταξίδεψε στη Ρωσία, όπου ο Τσάρος Παύλος ο Α΄ την υποδέχτηκε με τιμές μαζί με άλλα δύο πολύτιμα κειμήλια το χέρι του Τιμίου Προδρόμου και ένα τεμάχιο του Τιμίου Ξύλου.
Στην εικόνα τοποθετήθηκε νέο χρυσό κάλυμμα. Έμεινε στη Ρωσία μέχρι την Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917 μ.Χ., όταν την έκρυψαν στην Αγία Πετρούπολη και τη μετέφεραν στην Κοπεγχάγη, μετά στο Βερολίνο κι από εκεί στο Βελιγράδι στο παλάτι της βασιλικής οικογένειας. Το 1941, μεταφέρθηκε στο μοναστήρι Όστρογκ και έπειτα την ανέλαβε η κυβέρνηση του Μαυροβουνίου. Σήμερα φυλάσσεται στο Εθνικό Μουσείο της χώρας.
Τηλ.: (+30) 2241092201 και 2241044555
