ΑΓΙΟ ΟΡΟΣ: Στο κινηματογραφικό αριστούργημα «Τα Πάθη του Χριστού», ο Μελ Γκίμπσον αποδίδει με σοκαριστικό ρεαλισμό τις τελευταίες 12 ώρες του Ιησού από τη Ναζαρέτ στη Γη.
Με τον σούπερ σταρ του Χόλιγουντ να μετατρέπεται σε έναν από τους σημαντικότερους υποστηρικτές της χριστιανικής πίστης παγκοσμίως, η επίσκεψη στο Αγιον Ορος έμοιαζε με μια υπόσχεση ζωής που τώρα εκπληρώνει ο Γκίμπσον, όπως έκαναν δεκάδες άλλοι διάσημοι, τεράστιες προσωπικότητες όλων των χώρων μετατρέποντας τους εαυτούς τους σε πρεσβευτές του απόλυτου προορισμού για πνευματική κάθαρση και ανάταση. «Ετοιμάζεται να γυρίσει νέα ταινία για την Ανάσταση του Χριστού». «Ετοιμάζεται να βαφτιστεί ορθόδοξος». «Στέλνει ένα μήνυμα στήριξης στους χριστιανούς, καθώς η επίσκεψή του έγινε τη μέρα που οι Σέρβοι αντιστάθηκαν στους Οθωμανούς».
Καθώς ο Γκίμπσον συζητά με τους Αγιορείτες μοναχούς, περιδιαβαίνει τα μοναστήρια, πίνει αγιασμό, τρώει τα φαγητά των μοναχών και γεύεται την ασκητική ζωή με φόντο το απέραντο γαλάζιο από τον Αθω, οι φήμες οργιάζουν. Ποιος είναι ο σκοπός της επίσκεψής του; Γιατί ο Μελ Γκίμπσον επισκέφθηκε το Αγιον Ορος και γιατί τώρα;
Η αλήθεια είναι ότι το «Περιβόλι της Παναγιάς» δεν είναι πλέον αυτός ο απομονωμένος πνευματικός προορισμός που είχαμε στο μυαλό μας οι περισσότεροι. Ο Αθως έχει μετατραπεί σε διεθνές σημείο αναφοράς, καθώς ολοένα περισσότεροι διάσημοι επιζητούν τη σιωπή, τη βαθύτητα και τη μοναχικότητα που μόνο η Αθωνική Πολιτεία μπορεί να προσφέρει. Τα τελευταία χρόνια, όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που στρέφουν το βλέμμα -και την ψυχή τους- στο Αγιον Ορος. Εκεί, στο «Περιβόλι της Παναγιάς», σε έναν τόπο που εδώ και πάνω από 1.000 χρόνια ο χρόνος κυλά διαφορετικά, άνθρωποι από τον χώρο του θεάματος, του αθλητισμού, της πολιτικής, της επιστήμης, ακόμη και των τεχνών, βρίσκουν αυτό που δύσκολα προσφέρει ο υπόλοιπος κόσμος: σιωπή, πνευματικότητα, απομόνωση από την υπερπληροφόρηση και, εντέλει, μια επανασύνδεση με τον εαυτό τους.
Οι celebrities
Από τον διάσημο σεφ Τζέιμι Ολιβερ και τον άλλοτε σταρ του NBA Ντάρκο Μίλισιτς στον Ουμπέρτο Εκο και τον Σαντιάγο Καλατράβα, αλλά και με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Μελ Γκίμπσον, που βρίσκεται αυτές τις ημέρες στη Μονή Χιλανδαρίου για «πνευματική απομόνωση», το φαινόμενο αποκτά νέα δυναμική. Από αρχηγούς κρατών, όπως ο βασιλιάς Κάρολος της Αγγλίας, ο οποίος έχει δικό του κελί στο Βατοπέδι (τόσο συχνά επισκέπτεται τη Μονή), ο Αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος και ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν (μέχρι την έναρξη του πολέμου με την Ουκρανία) μέχρι τραγουδιστές, όπως ο Αμερικανός Τζόναθαν Τζάκσον που παρέδωσε το βραβείο Grammy του στο μοναστήρι όπου έγραψε το τραγούδι που βραβεύτηκε, το Αγιον Ορος έχει πολλές ιστορίες να πει.
Πιο πρόσφατη τέτοια ιστορία και αναμφίβολα εντυπωσιακή, αυτή της επίσκεψης στον Αθω του Μελ Γκίμπσον. Ο βραβευμένος ηθοποιός και σκηνοθέτης του Χόλιγουντ, γνωστός για τον εμβληματικό ρόλο του στο «Braveheart» αλλά και για τη σκηνοθεσία της ταινίας «Τα Πάθη του Χριστού», πέρασε μερικά 24ωρα στη σερβική Μονή Χιλανδαρίου. Οι εικόνες που κυκλοφόρησαν τον δείχνουν απλό, ντυμένο με ένα λευκό πουκάμισο και crocs, να δέχεται αγιασμό, να κάθεται στο ψαλτήρι ή στα βράχια με φόντο τη θάλασσα και να συνομιλεί ήρεμα με τους μοναχούς.
Αυτή δεν ήταν μια επίσκεψη celebrity, καθώς ο Γκίμπσον όχι μόνο δεν επεδίωξε να τραβήξει βλέμματα, αλλά αντίθετα φέρθηκε ως ένας ακόμα ταπεινός προσκυνητής και προσπάθησε να ενσωματωθεί στο καθημερινό πρόγραμμα της μονής, παρακολουθώντας ακολουθίες και συμμετέχοντας σε γεύματα. Σύμφωνα με τον ηγούμενο της μονής, αρχιμανδρίτη Μεθόδιο, «φαίνεται πως αγαπά τον Χριστό». Η επίσκεψη του Γκίμπσον δεν ήταν απλώς πνευματική αναζήτηση· ενδέχεται να συνδέεται και με τα κινηματογραφικά του σχέδια, καθώς φημολογείται πως ετοιμάζει το σίκουελ των «Παθών», με τίτλο «Η Ανάσταση». Ο ίδιος έχει δηλώσει στο παρελθόν πως στο Αγιον Ορος αισθάνεται μια σύνδεση με τον Θεό που δεν έχει βιώσει πουθενά αλλού, μια προσωπική, πνευματική «αναγέννηση» μακριά από τα φώτα και τις κάμερες.
Βρήκαν καθαρτήριο
Πριν από τον Γκίμπσον, άλλες γνωστές προσωπικότητες από εντελώς διαφορετικούς χώρους έχουν περάσει τις πύλες των μοναστηριών του Αθω. Οι ξένοι επισκέπτες αποκαλούν το Αγιον Ορος «Ιερό Βουνό» και ανάμεσα σε αυτούς που το έχουν επισκεφθεί, είναι ο Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος, ο βασιλιάς Κάρολος, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο πρώην πρόεδρος της Γαλλίας Βαλερί Ζισκάρ ντ’Εστέν, ο τέως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μιγκέλ Μπαρόζο και ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Ενωσης Ζακ Σαντέρ. Ολοι τους είπαν ότι φεύγουν με τις καλύτερες εντυπώσεις που θα μείνουν για πάντα βαθιά χαραγμένες στο μυαλό και στην ψυχή τους.
Ενας από αυτούς που μιλούν για το βαθύ σημάδι που άφησε στην ψυχή τους το «Περιβόλι της Παναγιάς» είναι ο Σέρβος πρώην σούπερ σταρ του ΝΒΑ, Ντάρκο Μίλισιτς. Ο Μίλισιτς, ο οποίος έζησε τη δική του πορεία από την κορυφή του επαγγελματικού αθλητισμού έως τη σκοτεινή πλευρά της απομόνωσης και της ψυχικής κόπωσης, έχει δηλώσει πολλές φορές ότι το Αγιον Ορος τού άλλαξε τη ζωή. Εκεί, ανάμεσα σε ανθρώπους που δεν ενδιαφέρονται για τίτλους και στατιστικά, ανακάλυψε τη γαλήνη και την ελπίδα. Η επίσκεψή του δεν ήταν μια απλή «διακοπή» από την καθημερινότητα, αλλά ένα ορόσημο πνευματικής αναγέννησης.
Σε συνεντεύξεις του έχει μιλήσει για την ανάγκη του να ξεφύγει από τα φώτα της δημοσιότητας και για το πώς η σιωπή των μοναχών λειτούργησε για τον ίδιο σαν καθαρτήριο – ένας νέος τρόπος να δει τον κόσμο και τη ζωή του. «Δέχθηκα την πρόσκληση από τη Μονή Χιλανδαρίου. Τότε αναρωτήθηκα μέσα μου. “Τι θα πάω να κάνω εκεί; Θα ζω σαν Ινδιάνος;”. Αλλαξε ο τρόπος που βλέπω τα πράγματα. Hταν πολύ δύσκολο επειδή είμαι κοινωνικός άνθρωπος, μου αρέσει να βγαίνω και να γνωρίζω κόσμο. Οταν πήγα στο Αγιον Ορος, ήμουν μόνος για μερικές μέρες. Από τότε, ανακάλυψα το νόημα της ζωής. Οτι όλα είναι τόσο απλά κι εμείς τα κάνουμε περίπλοκα. Ολα ήταν στο κεφάλι μου».
Καλατράβα
Ανάλογης σημασίας ήταν και η εμπειρία του Σαντιάγο Καλατράβα, ενός από τους πιο διάσημους αρχιτέκτονες του πλανήτη. Ο Καλατράβα, συνοδευόμενος από τον γιο του, επισκέφθηκε τον Αθω για να δει από κοντά αυτό που περιγράφει ως την «καθαρότερη μορφή αρχιτεκτονικής πνευματικότητας». Δεν τον ενδιέφεραν οι τουριστικές διαδρομές ή οι φωτογραφίες, τον συνεπήραν όμως η αυστηρότητα και η λειτουργική απλότητα των μοναστηριών. Ο ίδιος έχει δηλώσει πως το Αγιον Ορος είναι ένα ζωντανό μάθημα, όπου η φόρμα της αρχιτεκτονικής δεν είναι θέμα επίδειξης αλλά οργανική προέκταση της προσευχής και της μοναχικής ζωής.
Η λίστα δεν σταματά εδώ. Στο παρελθόν έχουν επισκεφθεί το Αγιον Ορος ο Ουμπέρτο Εκο, ο Ιταλός φιλόσοφος και συγγραφέας του «Το Ονομα του Ρόδου». Ο Ιταλός καθηγητής Σημειολογίας περιηγήθηκε σε μονές και αγιορείτικα κελιά και συνομίλησε με τους πατέρες για τη ζωή και το έργο τους και έγινε μία από τις προσωπικότητες που ο καθένας για τους δικούς του λόγους, αναγνωρίζουν στον Αθω κάτι που δεν βρίσκουν αλλού: τη σιωπή που σε αναγκάζει να ακούσεις τον εαυτό σου.
Ο Ουμπέρτο Εκο δεν θα φανταζόταν ποτέ ότι θα είχε κάποτε κάτι κοινό με τον Τζέιμι Ολιβερ. Οχι μόνο τις πνευματικές αναζητήσεις αλλά και το γεγονός ότι στη διάρκεια της παραμονής τους στο Αγιον Ορος έφαγαν στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας από τα χέρια του γέροντα Επιφάνιου Μυλοποταμινού, που ήταν γνωστός ως αρχιμάγειρας του Αγίου Ορους. Οχι τυχαία, ο διάσημος Βρετανός σεφ επιδίωξε μετά… μανίας να μαγειρέψει μαζί με τον γέροντα (ο οποίος εκοιμήθη το 2020 έπειτα από πολυετή μάχη με τον καρκίνο, στα 64 χρόνια του) που έκανε διάσημη ανά τον κόσμο την αγιορείτικη κουζίνα για τη γαστριμαργική της αξία και τη συμβολή της στη διατήρηση της καλής υγείας. Ο ίδιος θεωρούσε τη μαγειρική «πράξη αγάπης» προς τον πλησίον, εξέδωσε μάλιστα και το βιβλίο «Μαγειρική του Αγίου Ορους» που έχει μεταφραστεί σε οκτώ γλώσσες, δημιούργησε οινοποιείο στο μετόχι της Μονής, ενώ κλήθηκε το 2016 να παρουσιάσει τη μαγειρική του Αγίου Ορους μπροστά σε 1.600 σεφ απ’ όλο τον κόσμο.
Αν κάποιος θεωρεί «too much» ότι στη μοναστική πολιτεία μπορεί να συναντήσει από τον πρίγκιπα Κάρολο να κάνει τον περίπατό του προτού γίνει βασιλιάς, μέχρι Χολιγουντιανούς σούπερ σταρ και αρχηγούς κρατών να μαθαίνουν να ζουν ως μοναχοί, τότε θα εκπλαγεί αν μάθει την ιστορία του Αμερικανού, βραβευμένου με Emmy μουσικού και ηθοποιού Τζόναθαν Τζάκσον. Ο Τζάκσον βαφτίστηκε ορθόδοξος και έγινε «μόνιμος» θαμώνας του Αγίου Ορους, αναπτύσσοντας μια όλο και στενότερη πνευματική αλλά και προσωπική σχέση με τις Μονές Βατοπεδίου και Σίμωνος Πέτρας. «Υπάρχει μια ξεχωριστή χάρη στο Αγιον Ορος που σε συνοδεύει για πολύ καιρό αφού έχεις φύγει από εκεί. Την αίσθηση που είχα κατά την πρώτη μου επίσκεψη εκεί την κατέγραψα στο τραγούδι “All Flame”», λέει ο ίδιος σε συνέντευξή του.
Χιλιάδες προσκυνητές
Δεν είναι μόνο οι ισχυροί και οι διάσημοι που αναζητούν την πνευματική σύνδεση στο «Περιβόλι της Παναγιάς». Το Αγιον Ορος βρίσκεται πλέον στο επίκεντρο μιας νέας, παγκόσμιας τάσης: της αναζήτησης νοήματος έξω από τις δομές της σύγχρονης κατανάλωσης και της ψηφιακής ζωής. Το 2024, σύμφωνα με στοιχεία της Ιεράς Κοινότητας, το Αγιον Ορος υποδέχτηκε περίπου 158.000 προσκυνητές, αριθμός-ρεκόρ και αυξημένος κατά 5% σε σχέση με το 2023. Στην πλειονότητά τους οι προσκυνητές του Αγίου Ορους είναι Ελληνες, ενώ από τις άλλες εθνικότητες την πρωτοκαθεδρία για το 2024 είχαν οι Ρουμάνοι και ακολούθησαν κατά σειρά Σέρβοι, Βούλγαροι, Ουκρανοί (που μένουν σε ευρωπαϊκές χώρες), Κύπριοι, Ρώσοι, Γεωργιανοί, Μολδαβοί, Βόσνιοι.
Μέσα στο 2024 το Αγιον Ορος επισκέφτηκαν 28 προσκυνητές από την Κίνα, 20 από την Τουρκία, 11 από τη Βραζιλία, 6 από την Κορέα, 5 από την Ιαπωνία, 5 από τη Σαουδική Αραβία, 4 από το Μεξικό και από 3 από τη Ζάμπια, το Τατζικιστάν και τη Σιέρα Λεόνε. Αυτός ο όγκος επισκεπτών έχει ήδη οδηγήσει σε νέα μέτρα, με περιορισμούς στον αριθμό των εισερχομένων ανά μονή, σκήτη και κελί. Η ανάγκη για διατήρηση της πνευματικής αυθεντικότητας του τόπου είναι επιτακτική και γι’ αυτό λαμβάνονται συγκεκριμένες πρωτοβουλίες, ώστε το προσκύνημα να παραμείνει ακριβώς αυτό: προσκύνημα, όχι τουριστική εμπειρία.
Σκήτες
Από φέτος, στις Κοινοβιακές Σκήτες ο μέγιστος αριθμός διαμονητηρίων είναι μέχρι 200 τον μήνα, στα Κυριακά (μικρές εκκλησίες) των Σκητών μέχρι 50 τον μήνα, στα Κελλιά και τις Καλύβες μέχρι 20 τον μήνα, ενώ απαγορεύεται η είσοδος σε ομάδες προσκυνητών μεγαλύτερες των 5 ατόμων, εξαιρούνται ωστόσο ομάδες μαθητών ή φοιτητών ιερατικών και στρατιωτικών σχολών. Για να επισκεφθεί κανείς το Αγιον Ορος απαιτείται άδεια από το Γραφείο Προσκυνητών έως τις 12 μ.μ. της προηγούμενης ημέρας. Απαιτείται επίσης να μην… είναι γυναίκα ώστε να μη σπάσει το άβατο.
Οι ανήλικοι κάτω των 18 ίσως χρειάζονται συνοδεία ή ειδική άδεια.
Επισκέψιμα είναι και τα 20 μοναστήρια του Αγίου Ορους, με τους επισκέπτες να κάνουν αίτηση μέσω της Γραμματείας Προσκυνητών στη Θεσσαλονίκη (Pilgrims’ Bureau / Ιερά Επιστασία) έως 6 μήνες νωρίτερα για αλλόθρησκους, 3 μήνες για Ελληνες/ορθοδόξους. Αν εγκριθεί, το διαμονητήριο παραλαμβάνεται λίγο πριν από την επιβίβαση στο ferry που μεταφέρει τους επιβάτες στο Αγιον Ορος, από το λιμάνι της Ουρανούπολης. Το διαμονητήριο, μαζί με το διαβατήριο παρουσιάζονται στα σημεία ελέγχου και σε καθεμία από τις μονές που θα επισκεφθεί κανείς. Κατά την παραμονή, οι επισκέπτες οφείλουν να θυμούνται ότι δεν είναι τουρίστες, αλλά φιλοξενούμενοι μιας μονής ή καλύβας και να τηρούν την αυστηρή πνευματική και λειτουργική ζωή – να σέβονται τις ώρες προσευχών, την αργία, τη σιωπή, και τους κανόνες διαμονής
