ΔΩΔΕΚΑΘΕΙΣΤΕΣ: Ρήγματα πίστης και συμβολισμών στον χώρο των «εθνικών»
Ρεπορτάζ: Παντελής Χαριτάκης
Μια πρωτοφανής εσωστρέφεια, μια ερμαφρόδιτη ταυτότητα και μια διαρκής απαίτηση αναγνώρισης διαμορφώνουν τη σημερινή πραγματικότητα του χώρου των λεγόμενων «Ελλήνων Εθνικών», ή αλλιώς των σύγχρονων δωδεκαθεϊστών. Παρά το γεγονός ότι απορρίπτουν τον όρο «δωδεκαθεϊσμός» ως κατασκεύασμα του χριστιανικού αντιλόγου, οι πρακτικές, οι ενδυμασίες και οι τελετουργίες τους παραπέμπουν σε μια επιτηδευμένα δραματοποιημένη –ενίοτε αλλόκοτη– απόπειρα αναβίωσης της αρχαίας λατρείας.
Όπως επισημαίνουν εκπρόσωποι της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Ελλάδος στο tilegrafimanews.gr, το φαινόμενο της «νεοπαγανιστικής αναπαλαίωσης» δεν θα έπρεπε να αντιμετωπίζεται ούτε με χλευασμό, ούτε με αδιαφορία. «Αντί να εμβαθύνουμε στη ζωντανή παράδοση και τον χριστιανικό πολιτισμό, κάποιοι επιλέγουν τον καρναβαλισμό του μύθου και τη μίμηση αντί της βίωσης», δηλώνει ιεράρχης της Εκκλησίας, ζητώντας τη διατήρηση της διακριτής θέσης του χριστιανισμού ως ιστορικού πυλώνα του ελληνικού κράτους.
Η λατρεία που διαψεύδεται από τους ίδιους τους φορείς της
Το εντυπωσιακό είναι πως η πλειονότητα των εκπροσώπων των συλλογικοτήτων που συμμετέχουν στα Προμήθεια, στα Πλυντήρια και στα Θεογάμια, αρνείται ρητά ότι είναι δωδεκαθεϊστές ή παγανιστές. Δηλώνουν πιστοί στην «Ελληνική Εθνική Θρησκεία» – μια θρησκεία η οποία, όπως λένε, δεν είναι πολυθεϊστική, αλλά «μοναδική και ενοποιητική».
Ωστόσο, το συγκρητικό τελετουργικό, οι ιεροπραξίες με σύγχρονες χοές, τα θυμιατήρια, οι χλαμύδες, τα λινά περιζώματα και οι επαναλαμβανόμενες επικλήσεις σε «Παλλάδα σεμνή» ή «Απόλλωνα μακάρων ηγεμόνα», παραπέμπουν σε θέατρο αρχαιοελληνικής φαντασίας και όχι σε θρησκεία με θεσμικά χαρακτηριστικά. Όπως σημειώνει ο Θεολόγος π. Μ. Σ., «δεν μπορείς να διεκδικείς την αναγνώρισή σου ως θρησκευτική κοινότητα και ταυτόχρονα να απορρίπτεις τον όρο θρησκεία, θεό ή σύμβολο – δημιουργείται αντίφαση σκοπού και πράξης».
Το ελληνικό κράτος και το φαινόμενο των «εθνικών»
Το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων έχει αντιμετωπίσει το ζήτημα των λεγόμενων εθνικών με μέτρο και νομική συνέπεια, αναγνωρίζοντας το 2017 έναν ευκτήριο οίκο στην Αθήνα. Παρ’ όλα αυτά, δεν έχει προχωρήσει σε ευρύτερη θεσμική αναγνώριση της «Ελληνικής Εθνικής Θρησκείας» ως Θρησκευτικού Νομικού Προσώπου, προκαλώντας αντιδράσεις.
Το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, σύμφωνα με το Υπατο Συμβούλιο των Ελλήνων Εθνικών, εξαιρεί τη θρησκευτική τους ομάδα από τις προβλέψεις του νέου νομοσχεδίου για τους χώρους λατρείας των μειονοτήτων. Αυτό ερμηνεύεται από τους δωδεκαθεϊστές ως «θεσμικός αποκλεισμός», ενώ άλλοι το θεωρούν ορθή στάση περιορισμού της διάχυσης ιδεολογιών που δεν πληρούν τις βασικές θρησκειολογικές προϋποθέσεις.
Επίσημα πάντως, το ελληνικό κράτος οφείλει να τηρεί το Σύνταγμα και τη θρησκευτική ελευθερία, αλλά και να διασφαλίζει ότι κάθε αναγνώριση δεν γίνεται αβασάνιστα ή με κριτήρια εντυπωσιασμού. Εξάλλου, ούτε το Συμβούλιο της Επικρατείας, ούτε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) δεν έχουν μέχρι σήμερα αποδεχθεί πλήρη νομική κατοχύρωση του δωδεκαθεϊσμού – γεγονός που επιβεβαιώνει την αμηχανία και τη ρευστότητα του ίδιου του αιτήματος.
Εσωτερικά σχίσματα και οξύτατες διαμάχες
Στο μεταξύ, ο χώρος των Ελλήνων Εθνικών παραμένει διαιρεμένος, με το «Υπατο Συμβούλιο των Ελλήνων Εθνικών» να απέχει από τα περίφημα «Προμήθεια», λόγω μιας ρήξης που χρονολογείται από το 2009. Τότε, σύμφωνα με καταγγελίες του Συμβουλίου, οι διοργανωτές των Προμηθείων τους απέκλεισαν λόγω ασυμφωνίας για το τελετουργικό σχήμα και τη συμπερίληψη μικρότερων ομάδων.
Η ύπαρξη πολλών και ανταγωνιστικών φορέων – από τη «Λάβρυς» και την «Ατθίς» έως το «ΕΛΛΗΝ.Α.Ι.Σ» – κάνει ακόμη πιο δύσκολη τη θεσμική αναγνώριση, αφού απουσιάζει ενιαία εκπροσώπηση. Ακόμη και η φρασεολογία των μεταξύ τους ανακοινώσεων προκαλεί προβληματισμό: «χυδαιότητες», «διαλυτική δράση», «εκβιασμός» και «ύπουλοι μηχανισμοί» – φράσεις που περισσότερο θυμίζουν πολιτικό κόμμα σε εσωκομματική σύγκρουση παρά πνευματικό σώμα.
Ένα ρεύμα με ορατότητα, αλλά και πολλαπλά ερωτήματα
Τα Προμήθεια, με τα λευκά ιμάτια, τα θυμιατά, τους αυλούς και τις αναπαραστάσεις, τραβούν κάθε χρόνο τα βλέμματα. Όμως πίσω από τη θεατρική παράσταση αναδύεται ένα ερώτημα: είναι αυτό θρησκεία ή σκηνοθετημένο ιδεολόγημα; Μπορεί να συνυπάρχει με τον ιστορικό χριστιανικό χαρακτήρα της Ελλάδας;
Το αίτημα για αναγνώριση από το κράτος είναι υπαρκτό και πρέπει να εξεταστεί θεσμικά. Αλλά, όπως σχολίασε Ιεράρχης της Ελλαδικής Εκκλησίας στο tilegrafimanews.gr, «η λατρεία δεν κρίνεται από τα κουστούμια και τις εικόνες στο TikTok, αλλά από την αυθεντικότητα του βιώματος. Η Εκκλησία δεν εχθρεύεται κανέναν, αλλά δεν μπορεί και να σιωπά όταν το ιερό γίνεται θέαμα».
