Με μια ιστορική ανακοίνωση, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης επισημοποίησε τη δημιουργία δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων: το ένα στο Ιόνιο Πέλαγος και το άλλο στις Νότιες Κυκλάδες. Μια πρωτοβουλία που —όπως δήλωσε— αποσκοπεί στο να «προστατεύσουμε τη θαλάσσια κληρονομιά μας για τις επόμενες γενιές».
Ρεπορτάζ: Παντελής Χαριτάκης
Πρόκειται για ένα σχέδιο με βαθιές περιβαλλοντικές, γεωπολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις, που ήδη προσελκύει διεθνές ενδιαφέρον και προκαλεί συζητήσεις σε επίπεδο Ε.Ε., ΟΗΕ και παράκτιων κρατών της Μεσογείου.
Τι περιλαμβάνει η πρωτοβουλία – Πού θα δημιουργηθούν τα θαλάσσια πάρκα
Η εξαγγελία περιλαμβάνει:
• Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου Πελάγους: αναμένεται να καλύψει εκτεταμένες περιοχές στο Ιόνιο, με έμφαση στην προστασία της θαλάσσιας πανίδας και στην αποτροπή βιομηχανικής αλιείας.
• Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νότιου Αιγαίου: ανατολικά των Κυκλάδων, με στόχο την προστασία των ενδημικών ειδών, των υποθαλάσσιων λιβαδιών Posidonia oceanica και της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Σύμφωνα με τον ίδιο τον πρωθυπουργό, τα δύο πάρκα «θα συμβάλουν στην επίτευξη του ευρωπαϊκού στόχου για προστασία του 30% των θαλασσών έως το 2030», όπως προβλέπεταιαπό την Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τη Βιοποικιλότητα.
Απαγόρευση μηχανότρατας και νέο μοντέλο διαχείρισης
Με ιδιαίτερη έμφαση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόνισε ότι εντός των ζωνών αυτών θα απαγορεύεται η χρήση μηχανότρατας, πρακτική η οποία έχει κατηγορηθεί από επιστήμονες ως καταστροφική για το θαλάσσιο οικοσύστημα. Επιπλέον, εξήγγειλε τη σύσταση μικτών φορέων διαχείρισης που θα περιλαμβάνουν:
• Τοπικούς αλιείς και ψαράδες
• Περιβαλλοντικές οργανώσεις
• Επιστημονικούς φορείς
• Εκπροσώπους της Τοπικής Αυτοδιοίκησης
Οι διεθνείς αναλυτές βλέπουν «πράσινη στροφή με γεωπολιτικό αποτύπωμα»
Όπως επισημαίνει ο Λουίς Πάλμα, αναλυτής της World Wildlife Fund (WWF), «πρόκειται για τη μεγαλύτερη προστατευόμενη περιοχή που ανακοινώνεται στα Βαλκάνια τα τελευταία 10 χρόνια». Ο ίδιος χαρακτηρίζει την απόφαση ως «γενναία», προειδοποιώντας ωστόσο ότι «η επιτυχία εξαρτάται από το πώς θα εφαρμοστεί και αν θα τηρηθούν οι κανόνες στη θάλασσα, μακριά από το φως των ΜΜΕ».
Από την πλευρά του, ο καθηγητής θαλάσσιας πολιτικής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, Ρίτσαρντ Φίσερ, δήλωσε στο tilegrafimanews.gr πως «η Ελλάδα κάνει μια πράξη που ξεπερνά το εθνικό της αποτύπωμα – διεκδικεί ρόλο ηγέτιδας δύναμης στην προστασία της Μεσογείου». Όπως σημείωσε, ο χρονισμός δεν είναι τυχαίος, καθώς η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενισχύει την Πράσινη Συμφωνία με νέα κονδύλια, όπως αναφέρεται εδώ.
Πολιτικές και γεωστρατηγικές διαστάσεις
Η ανακοίνωση έρχεται λίγους μήνες μετά τη Διάσκεψη του ΟΗΕ για τους Ωκεανούς στη Μασσαλία. Εκεί ο Κυριάκος Μητσοτάκης είχε δεσμευτεί δημόσια ότι θα φέρει την Ελλάδα στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας περιβαλλοντικής ηγεσίας. Η τωρινή υλοποίηση αυτής της υπόσχεσης δείχνει, όπως σχολιάζει η UNEP (Πρόγραμμα Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών), «ότι η Ελλάδα μπορεί να λειτουργήσει ως πιλότος για όλη την Ανατολική Μεσόγειο, όπου κυριαρχεί η υπεραλίευση και η υποβάθμιση των παράκτιων ζωνών».
Ωστόσο, αρκετοί ειδικοί σημειώνουν πως η πρωτοβουλία φέρνει πολιτικές αντιδράσεις από γειτονικά κράτη. Πιο συγκεκριμένα:
• Η Αλβανία έχει ήδη εγείρει ζητήματα σχετικά με τον καθορισμό των θαλάσσιων ζωνών στο Ιόνιο.
• Η Τουρκία, μέσω κύκλων του τουρκικού ΥΠΕΞ, διαμηνύει ότι θα παρακολουθεί τις εξελίξεις στο Νότιο Αιγαίο, ιδιαίτερα σε περιοχές που γειτνιάζουν με την Ανατολική Μεσόγειο.
Οι τοπικές κοινωνίες στηρίζουν με επιφυλάξεις
Το tilegrafimanews.gr επικοινώνησε με τον πρόεδρο του Συλλόγου Αλιέων Καρπάθου, ο οποίος ανέφερε: «Θέλουμε προστασία, αλλά πρέπει να ζήσουμε κι εμείς. Δεν είναι όλοι οι ψαράδες καταστροφικοί. Αν δεν υπάρξει αποζημίωση ή εναλλακτικό εισόδημα, θα βρεθούμε σε αδιέξοδο».
Αντίστοιχες δηλώσεις έκανε και ο Σύλλογος Αλιέων Ιθάκης, ζητώντας διαφάνεια και συμμετοχή στις διαβουλεύσεις.
Η κυβέρνηση από την πλευρά της δεσμεύεται ότι θα υπάρξει ευρωπαϊκή χρηματοδότηση για την ενίσχυση της βιώσιμης αλιείας, μέσω του ΕΠΑΛΘ (Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Αλιείας και Θάλασσας).
Τι λένε τα διεθνή πρακτορεία
Η είδηση έχει ήδη μεταδοθεί από το Reuters και το AFP, με τίτλους που κάνουν λόγο για «πρωτοβουλία-ορόσημο στη θαλάσσια διαχείριση της Μεσογείου». Η Deutsche Welle σημειώνει ότι «πρόκειται για τη μεγαλύτερη εθνική δέσμευση σε θαλάσσια προστασία στη ΝΑ Ευρώπη».
Η The Guardian, που είχε φιλοξενήσει πρόσφατα αφιέρωμα για την επιβίωση των θαλάσσιων θηλαστικών στο Αιγαίο, χαιρέτισε την απόφαση, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να ενισχυθεί η εποπτεία με δορυφορικά μέσα και real-time παρακολούθηση.
Η εξαγγελία των δύο θαλάσσιων πάρκων στο Ιόνιο και το Αιγαίο δεν είναι μόνο μια περιβαλλοντική πρωτοβουλία. Είναι πολιτική δέσμευση, γεωστρατηγική κίνηση και κοινωνική πρόκληση. Η Ελλάδα δηλώνει παρούσα στον παγκόσμιο «πόλεμο για το κλίμα», αλλά καλείται να το πράξει με σχέδιο, συνεννόηση και σεβασμό προς τις τοπικές κοινωνίες.
Τα επόμενα βήματα θα δείξουν αν η χώρα μπορεί να μετατρέψει αυτήν την εξαγγελία σε ένα πραγματικό μοντέλο για όλη τη Μεσόγειο. Διότι στη θάλασσα —όπως και στην πολιτική— τα μεγάλα λόγια δεν αρκούν. Χρειάζονται σταθερά χέρια στο τιμόνι.
