Θέματα πανελληνίων 2020: Οι απαντήσεις στη νεοελληνική γλώσσα – Με ένα κείμενο του Θεόδωρου Γρηγοριάδη και ένα του Κώστα Ε. Τσιρόπουλου ξεκίνησαν την εξέταση του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας οι μαθητές της 3ης Λυκείου, σύμφωνα με το νέο σύστημα.
Το θέμα της φιλαναγνωσίας δεν ήταν από τα αναμενόμενα και χαρακτηρίστηκε απαιτητικό και δύσκολο από εκπαιδευτικούς.
Στην έκθεση το θέμα ήταν: «Ποια είναι η σχέση σας με την ανάγνωση βιβλίων και ποιος ο ρόλος της στη γενικότερη διαχείριση του προσωπικού σας χρόνου; Με αφόρμηση τα Κείμενα 1 και 2 αποφασίζετε να καταθέσετε την προσωπική σας εμπειρία στο ιστολόγιο του σχολείου σας. Να δικαιολογήσετε την όποια επιλογή σας», αναφέρει το skai.gr.
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΕΦΕ
A1. Στο δοθέν απόσπασμα τονίζεται ο ευεργετικός χαρακτήρας της λογοτεχνίας, η οποία θεωρείται παραγωγική απασχόληση που απαιτεί πνευματική διαύγεια. Η ουσιαστική ανάγνωση αντιτίθεται στην αυτοπροβολή από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τη διεκδίκηση του τίτλου του ιδανικού αναγνώστη. Προσφέρει οικειότητα και ασφάλεια και καταργεί χρονικούς περιορισμούς προϋποθέτοντας αφοσίωση. Ο θεραπευτικός χαρακτήρας της έγκειται στη δυνατότητα να παρασύρει τον αναγνώστη σε έναν αγνό και ανεπηρέαστο από τις εκάστοτε συνθήκες κόσμο.
Β1.
α. Λάθος: 1 η παράγραφος 1ου κειμένου («μία δημιουργική ενασχόληση»), («όχι να σου επιβάλλεται εξωτερικά»).
β. Λάθος: 5 η παράγραφος 1ου κειμένου («δε βιάζομαι να αποτελειώσω… σε έναν αλλόκοτο χωροχρόνο»).
γ. Λάθος: 5 η παράγραφος 2ου κειμένου («Ίσως γιατί το γράφειν … που τελικά τους καταβάλλει»).
δ. Λάθος: 3 η παράγραφος 2ου κειμένου («Μέσα στην ιστορία του κόσμου… καθένας με τον τρόπο του, γράφουν»).
ε. Σωστό: 7 η παράγραφος 1ου κειμένου («Και να η θαυματουργή ίαση… οπλίζουν με κουράγιο») + 5η παράγραφος 2ου κειμένου («παρηγοριά για τη θνητότητα που τους πολιορκεί»).
Β2 α. Σημεία στίξης: θαυμαστικό που δηλώνει έκπληξη, απροσδόκητο γεγονός («τι ειρωνεία!») διπλή παύλα που δηλώνει προσθήκη σχολίου αναδεικνύοντας εμφατικά («-τι ειρωνεία- ) ότι ο κλεμμένος χρόνος της νεανικής ηλικίας για την ενασχόληση με το διάβασμα αποτέλεσε τελικά διαμορφωτικό στοιχείο της προσωπικότητάς του στην ώριμη ηλικία
Σχήματα λόγου: 4η Μεταφορά, «Δεν ασκώ πρωταθλητισμό ανάγνωσης…». Με τη μεταφορά αυτήν θέλει να δηλώσει ότι η λογοτεχνική ανάγνωση για τον συγγραφέα δεν αποτελεί μια διαδικασία ψυχαναγκαστικού καταναγκασμού, εν είδει πρωταθλητισμού, αλλά εκπορεύεται από την εσωτερική φύση και τις αναζητήσεις του ατόμου.
Αντίθεση: 3η «Στα κοινωνικά δίκτυα πολλοί αναφέρουν … πιο αδέσμευτο». Χρησιμοποιείται η αντίθεση για να γίνει φανερή η διάσταση ανάμεσα στο κοινωνικό σύνολο («πολλοί») και στον ίδιο τον συγγραφέα («για εμένα») ως προς τη σχέση με την ανάγνωση των βιβλίων. Η αντίθεση καθιστά το κείμενο πιο ζωντανό και άμεσο. Προσωποποίηση: 7η «Τέτοια κείμενα έρχονται και γιατρεύουν την ψυχή». Η λογοτεχνία προσωποποιείται αποκτώντας το ρόλο του γιατρού που θεραπεύει την ψυχή του ανθρώπου. Με τον τρόπο αυτό φανερώνει την τεράστια αξία της για τον άνθρωπο.
β. Το συγκεκριμένο ερώτημα δημιουργεί προβληματισμό στον αναγνώστη, τονίζοντας τη ματαιότητα της συγγραφής λόγω της θνητής φύσης του ανθρώπου. Παράλληλα, προσδίδεται στο κείμενο:
• Προφορικότητα
• Υποκειμενικότητα
• Αμεσότητα/ οικειότητα
• Ζωντάνια/ παραστατικότητα/ δραματικότητα
• Υφολογική ποικιλία προσελκύοντας τον αναγνώστη και εγείροντας το αναγνωστικό του ενδιαφέρον.
Β3. Σύμφωνα με την τρίτη παράγραφο του κειμένου, οι άνθρωποι κερδίζουν τη μάχη με τον χρόνο μέσω του «γράφειν». Στην επιστήμη, την ιστορία, τις τέχνες, τα γράμματα, κατόρθωσαν να «μείνουν ζωντανοί» μέσω των γραπτών τους. Τα κείμενά τους «έχτισαν» υστεροφημία, αποτέλεσαν κτήμα ες αεί της ανθρωπότητας και ισχυρό όπλο για τη μάχη με τη θνητότητα. Έτσι, πέτυχαν πνευματική αθανασία και λειτούργησαν ως παρακαταθήκη για την ανθρωπότητα.
Θέμα Γ
Γ1. Κεντρικός άξονας στο μοντέρνο ποίημα του Τ. Πατρίκιου αποτελεί η ποίηση και όλα όσα μας προσφέρονται από την ανάγνωση και την ενασχόλησή μας με αυτή. Μέσα από την επανάληψη της λέξης («πράγματα») παρουσιάζεται να δίνει όλες τις απαντήσεις ή να βρίσκεται παρούσα σε κάθε πτυχή του ανθρώπινου βίου. Έτσι, μας συνοδεύει σε πρωτοϊδωμένες καταστάσεις («Εκεί που αναρωτιέσαι για πράγματα που πρώτη φορά αντικρίζεις»), μας βοηθάει να επαναπροσδιορίσουμε («για πράγματα χιλιοειπωμένα που έχουν πια περάσει») και ακόμα όταν αισθανόμαστε έκπληξη είναι παρούσα («για πράγματα που ξαφνιάζουν και γίνονται κάθε μέρα»). Συνοδοιπόρος στις σημαντικές αποφάσεις, στις ασήμαντες, αρωγός στα δύσκολα, δρομοδείκτης ζωής. Στο έργο είναι κυρίαρχη η παρουσία του β’ ενικού ρηματικού προσώπου («αναρωτιέσαι, αντικρίζεις, έλεγες, έβλεπες, απορείς»), το οποίο προσδίδει διαλογικό χαρακτήρα στο έργο και καθιστά οικείο και φιλικό το ύφος. Παράλληλα, αναδύεται ένας έντονος εξομολογητικός τόνος, μέσω του εσωτερικού μονολόγου καθώς το ποιητικό υποκείμενο συνδιαλέγεται με τον ίδιο του τον εαυτό εκφράζοντας βιώματα, σκέψεις και συναισθήματα που σημάδεψαν τη ζωή του καθώς διαμορφώνεται μια επικοινωνία με το ίδιο του το «εγώ» («για πράγματα που τα φοβήθηκες και απέφυγες να αναλάβεις»). Καταληκτικά, με έμφαση τονίζεται ο σημαντικότατος ρόλος της ποίησης στη ζωή του ανθρώπου που τον απολυτρώνει δίνοντας διέξοδο στους προβληματισμούς και τις αγωνίες του. («Εκεί επάνω σε βρίσκει η ποίηση»). Ο ρόλος της ποίησης στην προσωπική μου ζωή είναι ιδιαιτέρως ευεργετικός και κατευναστικός. Συγκεκριμένα, η ανάγνωση ενός ποιήματος με γαληνεύει, με ξεκουράζει, με παρηγορεί, με βοηθάει να ονειρεύομαι και αποτελεί έναυσμα για ενδοσκόπηση και εσωτερική αναζήτηση. Ακόμα περισσότερο, συμβάλλει στην αυτοβελτίωσή μου καθώς μέσα από τη μελέτη της ενεργοποιείται η σκέψη μου, εγείρονται προβληματισμοί και κατανοώ τον κόσμο γύρω μου.
Δ1. ΧΡΟΝΟΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟ
Στον κόσμο των social media είναι αλήθεια ότι η σχέση των νέων με το βιβλίο καθίσταται προβληματική. Είναι τόσες οι προκλήσεις του διαδικτύου και οι προσλαμβάνουσες της εικονικής πραγματικότητας που ο νέος αδυνατεί να συγκεντρωθεί και να εστιάσει στην ανάγνωση ενός βιβλίου. ΕΙΔΙΚΟΤΕΡΑ Ο ΝΕΟΣ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΕΠΕΙΔΗ
• Εστιάζει στο αδιάκοπο σερφάρισμα περιηγούμενος σε ιστοσελίδες ποικίλου περιεχομένου.
• Ασχολείται με την κατασκευή του εαυτού του στο διαδίκτυο επιμελούμενος την αυτοεικόνα του.
• Συνομιλεί μανιωδώς με φίλους ή γνωστούς (τσατ, μηνύματα, εικόνες) καθιστώντας την επικοινωνία, μέσο και όχι σκοπό.
• Στους γρήγορους ρυθμούς ζωής είναι δύσκολο να αφιερώσει ποιοτικό χρόνο σε δεξιότητες που απαιτούν συγκέντρωση.
Στην περίπτωση αυτή διαχειρίζεται το χρόνο του ανάλογα με τα ενδιαφέροντα και τις ανησυχίες του. Ειδικότερα ασχολείται:
• με τον αθλητισμό
• με τη μουσική
• με τον κινηματογράφο
• με τα χόμπι και τις κλίσεις του
• με τις σχολικές του υποχρεώσεις
ΩΣΤΟΣΟ:
Υπάρχουν και νέοι που παρά την τεχνοκρατούμενη εποχή μας θεωρούν το βιβλίο καταφύγιο, μια μικρή όαση που αποτελεί το ανάχωμα στη μηχανοποίηση του ανθρώπου. Οι νέοι αυτοί διαβλέπουν στο βιβλίο αρετές που γεμίζουν δημιουργικά τον προσωπικό τους χρόνο.
Η ΣΧΕΣΗ ΠΟΥ ΕΧΕΙ ΜΕ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Ο ΝΕΟΣ ΠΟΥ ΑΣΧΟΛΕΙΤΑΙ ΜΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Ο νέος αυτός διαβάζει τα αναγνώσματα που προτιμά, και μέσω αυτών προσπαθεί να ξεκλέψει χρόνο για να ικανοποιήσει τις ανησυχίες του τις συναισθηματικές του αγωνίες, τις πνευματικές και γνωστικές του ανάγκες.
Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
• Το βιβλίο αποτελεί κίνητρο για δημιουργικές δραστηριότητες όπως η συγγραφή, η έρευνα, ο στοχασμός.
• Δίνει ποιοτική διάσταση στη διαχείριση και αξιοποίηση του χρόνου.
• Αποτελεί «ίαση της ψυχής». Είναι το κλειδί που ξεκλειδώνει έναν κόσμο με ήρωες, χαρακτήρες και ιστορίες που παρασύρουν τον κάθε αναγνώστη και άγουν την ψυχή.
• Είναι ένα ορθάνοιχτο παράθυρο στον κόσμο. Είναι μια τεράστια δεξαμενή πνεύματος που καλλιεργεί τον στοχαστικό νου και την κρίση όποιου εντρυφά στα νοήματα του γραπτού λόγου.
• Δίνει μια ανάσα στο νέο, που καλούμενος να διαχειριστεί τις πολλαπλές του υποχρεώσεις, προσφεύγει στο βιβλίο για να συνομιλήσει με τον εαυτό του, να αφουγκραστεί τα θέλω του.
• Με το βιβλίο ο νέος δραπετεύει από τον καταιγισμό της εικόνας, καλλιεργεί τη φαντασία του και πλάθει τον δικό του κόσμο, με υλικά τη σκέψη και το λόγο.ΣΥ
ΜΠΕΡΑΣΜΑΤΙΚΑ:
Δεν υπάρχει απόλυτη απάντηση σχετικά με τη σχέση του νέου με το βιβλίο.Ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία του καθένα, τον παραστατικό του ορίζοντα και τα ενδιαφέροντά του, το βιβλίο εμπίπτει είτε στις άμεσες προτεραιότητές του είτε πέφτει σε δεύτερη μοίρα.
Οι απαντήσεις για τους υποψήφιους με το παλιό σύστημα
Με το παλαιό σύστημα οι μάθητές εξετάστηκαν στο κείμενο του Αλέξη Σταμάτη «Ανάγνωση: η προσωπική τέχνη».
Στην έκθεση το θέμα ήταν: «Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου, σε ανοιχτή εκδήλωση που πραγματοποιείται στο σχολείο σας, εκφωνείτε ομιλία στην οποία εκθέτετε τεκμηριωμένα τις απόψεις σας σχετικά με : α. τη συμβολή του βιβλίου στη συγκρότηση της προσωπικότητας των νέων και β. τις δράσεις, εντός και εκτός σχολείου, που θεωρείτε ότι θα τους βοηθήσουν να εμπλακούν ενεργά στην αναγνωστική εμπειρία.»
ΑΝΑΛΥΤΙΚΑ ΟΙ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΓΙΑΤΟΥΣ ΥΠΟΨΗΦΙΟΥΣ ΜΕ ΤΟ ΠΑΛΑΙΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΕΦΕ
Α1.
Ο αρθρογράφος αναφέρεται στην ανάγνωση ως προσωπικό βίωμα. Αρχικά, παρουσιάζει την ανάγνωση ως κινητήριο δύναμη για τη σκέψη του ανθρώπου και τη γνώση του εαυτού του και προβάλλει τις αφηγήσεις ως φορείς εμπειριών. Στη συνέχεια, κάνοντας μια διαχρονική αναφορά στον τρόπο ανάγνωσης, επισημαίνει ότι η αντιμετώπισή της ως προσωπικής υπόθεσης είναι σχετικά πρόσφατη και γι’ αυτό τη θεωρεί πλέον προσωπική επιλογή που επηρεάζει μοναδικά την πορεία του ανθρώπου. Αναδεικνύει, ωστόσο, τον κοινωνικό χαρακτήρα της ανάγνωσης αφενός λόγω της πληθώρας ερμηνειών των αναγνωσμάτων και αφετέρου λόγω της οικουμενικότητας των συναισθημάτων στα οποία αναφέρονται τα βιβλία. Καταλήγοντας, τονίζει τον δυναμικό χαρακτήρα της ανάγνωσης και την ευρεία προοπτική που χαρίζει στη ζωή του.
Β1.
Σωστό
Σωστό
Σωστό
Λάθος
Λάθος
Β2.α.
– Η μέθοδος των Παραδειγμάτων
Συγκεκριμένα, παρατίθενται παραδείγματα νέων τεχνολογικών κειμένων Χαρακτηριστικό χωρίο του κειμένου: «όπως ο κινητός τύπος…γραφής»
– Η μέθοδος των αιτίων – αποτελεσμάτων
Συγκεκριμένα, οι τεχνολογίες κειμένου παρουσιάζονται ως στοιχείο που οδήγησε στην παροχή της δυνατότητας για σιωπηρή ανάγνωση στον σύγχρονο άνθρωπο. Χαρακτηριστικό χωρίο του κειμένου: «βοήθησαν στον προώθηση …νου μας» .
– Η μέθοδος της σύγκρισης και αντίθεσης
Συγκεκριμένα αντιπαρατίθεται οι τρόποι ανάγνωσης στο χρόνο Χαρακτηριστικό χωρίο του κειμένου: «Οι αρχαίοι Έλληνες διάβαζαν τα κείμενά τους φωναχτά/ σήμερα: διαβάζουμε λέξεις, χωρίς να τις εκφέρουμε φωναχτά».
Β2.β.
Στην πέμπτη παράγραφο του κειμένου αξιοποιούνται:
• Το α΄ ενικό πρόσωπο («κατάλαβα, ρίχτηκα»)
• Το β΄ ενικό πρόσωπο («να σκέφτεσαι, το αντιλαμβάνεσαι»)
• Το γ΄ ενικό πρόσωπο («είναι, ήταν, έπεφτε»)
• Το α΄ πληθυντικό πρόσωπο («γινόμαστε, διαβάσαμε»)
• Το γ΄ πληθυντικό πρόσωπο («τελείωσαν»)
Με τη χρήση α΄ ενικού προσώπου προσδίδεται στο λόγο του συντάκτη προσωπικός και εξομολογητικός τόνος. Συγκεκριμένα, παραθέτει τη δική του οπτική για την ανάγνωση βιβλίων η οποία για εκείνον είναι υπόθεση προσωπική.
Με τη χρήση β΄ ενικού προσώπου δημιουργείται στον αναγνώστη η εντύπωση ότι ο πομπός απευθύνεται σε αυτόν, με αποτέλεσμα την αίσθηση της οικειότητας.
Με τη χρήση γ΄ ενικού προσώπου προσδίδεται στο λόγο του συντάκτη αντικειμενικότητα, όσον αφορά στην αντιμετώπιση του θέματος της ανάγνωσης από τους ανθρώπους.
Με τη χρήση α΄ πληθυντικού προσώπου ο συντάκτης προσδίδει στο λόγο του συλλογικότητα, θέτοντας τον εαυτό του εντός του συνόλου των ανθρώπων οι οποίοι καθορίζονται από όσα διάβασαν την ενήλικη ζωή τους.
Με τη χρήση γ΄ πληθυντικού προσώπου ο συντάκτης επιδιώκει να προσεγγίσει το θέμα αντικειμενικά. Η εναλλαγή των ρηματικών προσώπων καθιστά τον λόγου του αρθρογράφου ελκυστικό στον αναγνώστη.
Β3.α.
• ρίχτηκα με τα μούτρα Η λειτουργία της γλώσσας είναι ποιητική, συνυποδηλωτική, μεταφορική. Μετατροπή σε κυριολεκτική/αναφορική λειτουργία της γλώσσας: αφοσιώθηκα
• έπεφτε στα χέρια μου Η λειτουργία της γλώσσας είναι ποιητική, συνυποδηλωτική, μεταφορική Μετατροπή σε κυριολεκτική/αναφορική λειτουργία της γλώσσας: έβρισκα, μου δινόταν
Β3.β.
• σφυρηλατεί: διαπλάθει, διαμορφώνει, ενδυναμώνει
• εναλλακτική: διαφορετική, πρωτοποριακή
• προώθηση: προβολή, ενίσχυση, προαγωγή
• μεγεθύνει: αυξάνει, διευρύνει, επιτείνει
Β4α.
• να κατανοήσουμε τον κόσμο: την κατανόηση του κόσμου
• να μοιραστούμε αυτή την εμπειρία μας: το μοίρασμα αυτής της εμπειρίας μας Το ύφος από απλό (με τη χρήση των ρηματικών συνόλων) μεταβάλλεται σε τυπικό, επίσημο με τη χρήση των ονοματικών.
Β4β.
1. –ένας άνθρωπος με ένα βιβλίο-: παρατίθεται επεξήγηση του όρου ατομική,κοινωνική δραστηριότητα
2. «ένας αναγνώστης… μόνο μία»: παρατίθεται αυτούσια η άποψη του George R.R.Martin
3. «τέχνη»: δηλώνεται η μεταφορική χρήση του όρου τέχνη
Θέμα Γ
Προσφώνηση : Κυρίες και Κύριοι, Αγαπητοί συμμαθητές (Φίλες και Φίλοι)
Πρόλογος : Θέμα : Tο βιβλίο στη ζωή μας
Θέση : Η συμβολή του βιβλίου στη συγκρότηση της προσωπικότητας των νέων και δράσεις , εντός και εκτός σχολείου, που θα βοηθήσουν τους νέους να εμπλακούν ενεργά στην αναγνωστική εμπειρία.
Κύριο μέρος :
Α΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ
Η συμβολή του βιβλίου στη συγκρότηση της προσωπικότητας των νέων
Το βιβλίο :
• αποτελεί γόνιμη διαδικασία για την ανάπτυξη της σκέψης και του κριτικού στοχασμού των νέων
• προσφέρει γνώσεις, πληροφορίες και θέτει τις βάσεις για ευρύτερη πνευματική ανάπτυξη
• αφυπνίζει συνειδήσεις προβάλλοντας ταυτόχρονα και τρόπους δραστηριοποίησης των ανθρώπων
• εξάπτει τη φαντασία, καλλιεργεί την έμπνευση και τη δημιουργικότητα των παιδιών
• παρέχει πολύτιμες γνώσεις για την κατανόηση των αναγκών τους και τη διερεύνηση διαφορετικών πτυχών του χαρακτήρα τους, ενδυναμώνει ψυχικά τους νέους μέσα από διδάγματα ζωής
• συμβάλλει στην ηθική ανάπτυξη μέσω της επαφής με υψηλά ιδανικά και διαχρονικές αξίες
Β΄ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ
Δράσεις , εντός και εκτός σχολείου, που θα βοηθήσουν τους νέους να εμπλακούν ενεργά στην αναγνωστική εμπειρία.
I.Δράσεις εντός σχολείου
• διοργάνωση έκθεσης βιβλίου στο χώρο του σχολείου
• δημιουργία βιβλιοθηκών στο σχολείο με πολλά και διαφορετικού είδους βιβλία
• δημιουργία ομίλων φιλαναγνωσίας
• βιβλιοπαρουσιάσεις – πρόσκληση προσωπικοτήτων από τον χώρο του πνεύματος
• μαθητικοί διαγωνισμοί που θα ενισχύουν την ενασχόληση των μαθητών με τα βιβλία
• φιλοξενία κειμένων βιβλιοκριτικής στη σχολική εφημερίδα
II. Δράσεις εκτός σχολείου
• Ενίσχυση του θεσμού της δημόσιας δανειστικής βιβλιοθήκης
• εκπαιδευτικές επισκέψεις σε χώρους που συνδέονται με την παραγωγή βιβλίου (π.χ. εκδοτικοί οίκοι) αλλά και σε εκθέσεις βιβλίου
• Προβολή ταινιών που το σενάριό τους στηρίζεται σε βιβλία
• Αναφορά από τα ΜΜΕ νέων εκδόσεων και πρόσκληση των δημιουργών για την παρουσίαση των βιβλίων τους
