Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννης Στουρνάρας επιμένει στη δημιουργία bad bank, “με δεδομένο ότι τα κόκκινα δάνεια στην Ελλάδα είναι υπερπολλαπλάσια των αντίστοιχων στην Ευρώπη αλλά και το γεγονός ότι η πανδημία θα προσθέτει επιπλέον 8 έως 10 δισεκατομμύρια νέα κόκκινα δάνεια στις τράπεζες”.
O κ. Στουρνάρας, στην αποκλειστική συνέντευξή του στο Capital.gr τονίζει ότι τα προβλήματα των τραπεζών είναι δύο: ”Το ένα είναι το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και το δεύτερο είναι το πρόβλημα της αναβαλλόμενης φορολογίας”.
Σημειώνει ότι το γεγονός ότι η “κακή” τράπεζα προτείνεται και από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, είναι “μια ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί”.
Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος προβλέπει ότι από το δεύτερο φετινό τρίμηνο η οικονομία θα επανέλθει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και παραθέτει σειρά από άλλες αναγκαίες μεταρρυθμίσεις για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής οικονομίας, μεταξύ των οποίων, την επιτάχυνση της απονομής της Δικαιοσύνης.
Η συνέντευξη στον Σπύρο Δημητρέλη
– Να ξεκινήσουμε κύριε Στουρνάρα ίσως με το πιο σημαντικό θέμα που άπτεται και των αρμοδιοτήτων σας. Είναι αυτό των κόκκινων δανείων, αυτών που έρχονται από παλιά αλλά και των καινούριων από την πανδημία. Στις εκθέσεις σας κάνετε λόγο για το μεγάλο πρόβλημα των κόκκινων δανείων και την αναγκαιότητα δημιουργίας κακής τράπεζας, της λεγόμενης bad bank. Πόσο επείγουσα είναι αυτή η ανάγκη για τη δημιουργία της bad bank;
Κοιτάξτε, δυστυχώς η πανδημία κράτα περισσότερο από ό,τι είχαμε υποθέσει στην αρχή. Τα νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια της πανδημίας αναμένεται να εμφανιστούν ιδίως στους κλάδους που πλήττονται και κυρίως αφορούν στις μικρομεσαίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Οι δραστηριότητες και οι κλάδοι που πλήττονται έχουν να κάνουν με καταλύματα, με εστιατόρια, με το εμπόριο. Λιγότερο με τη μεταποίηση, με την ψυχαγωγία όμως και με τις μεταφορές. Σύμφωνα με τα οικονομετρικά υποδείγματα της Τραπέζης της Ελλάδος η πρόβλεψη για νέα μη εξυπηρετούμενα δάνεια είναι γύρω στα 8 με 10 δισεκατομμύρια ευρώ επί συνόλου ενήμερων δανείων περίπου 105 δισεκατομμυρίων ευρώ, άρα περίπου ένα 10% θεωρούμε. Τώρα πότε θα εμφανιστούν; Θα εμφανιστούν όταν υπάρξει ορατότητα μετά τη λήξη των μέτρων βοήθειας. Θυμίζω ότι αυτά τα μέτρα είναι η Γέφυρα 1 και 2, είναι η επιστρεπτέα προκαταβολή καθώς και τα μέτρα βεβαίως που έχουν πάρει οι τράπεζες, που ονομάζονται μορατόρια. Σήμερα όπως γνωρίζετε έχουμε με μεγάλη διαφορά, τον μεγαλύτερο δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων στην Ευρώπη. Έχουμε περίπου 36% δείκτη μη εξυπηρετούμενων δανείων όταν στην υπόλοιπη Ευρώπη είναι περίπου 2,5 με 3%. Βεβαίως αυτά είναι πριν την πανδημία. Δεν έχουμε λάβει υπόψη τι θα γίνει μετά την πανδημία. Τώρα βεβαίως όπως είπατε πριν έχουμε προτείνει στην κυβέρνηση μία εταιρεία διαχείρισης ενεργητικού, αυτό είναι το επίσημο όνομα αυτού που αναφέρατε ως “κακή τράπεζα”, λέγονται εταιρείες διαχείρισης ενεργητικού Asset Management Companies η οποία θα λύσει δύο προβλήματα τα οποία είναι εξίσου σοβαρά. Το ένα είναι το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και το δεύτερο είναι το πρόβλημα της αναβαλλόμενης φορολογίας που είναι εξίσου σοβαρό.
– Θα ήθελα να σας ρωτήσω το εξής: η δημιουργία της bad bank, της εταιρείας διαχείρισης ενεργητικού που μας είπατε, προτείνεται και σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο και από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό. Από την άλλη, η κυβέρνηση προχωράει το μοντέλο των τιτλοποιήσεων με τα προγράμματα Ηρακλής 1 και 2. Αυτό που λένε κυβερνητικά στελέχη είναι ότι με τα προγράμματα Ηρακλής το όποιο πρόβλημα υπάρχει στο ζήτημα των κόκκινων δανείων θα λυθεί και ότι η επιλογή της bad bank, της εταιρείας διαχείρισης ενεργητικού θα έχει υψηλό κόστος και ότι θα χρειαστεί χρόνο. Τι πρέπει να γίνει κύριε διοικητά;
– Νομίζω ότι έχουμε μία μοναδική ευκαιρία να προχωρήσουμε σε μία πραγματικά συστημική λύση που όπως είπα πριν αντιμετωπίζει ταυτοχρόνως και το πρόβλημα των μη εξυπηρετούμενων δανείων και το πρόβλημα της αναβαλλόμενης φορολογίας. Μία λύση που όπως είπατε προτείνει ο επικεφαλής του ευρωπαϊκού ενιαίου εποπτικού μηχανισμού ο Αντρέα Ένρια και επίσης προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο σχέδιο δράσης που παρουσίασε στις 16 Δεκεμβρίου για την αντιμετώπιση των μη εξυπηρετούμενων δανείων. Δεν πρέπει κατά την άποψή μου να χάσουμε μία ευκαιρία τέτοια. Βεβαίως το ελληνικό δημόσιο και η κυβέρνηση έχουν τον τελικό λόγο, έχουν τη νομοθετική πρωτοβουλία, αλλά και την πολιτική πρωτοβουλία να υποβάλουν την σχετική αίτηση έγκρισης στην ευρωπαϊκή επιτροπή και ιδιαίτερα στη γενική διεύθυνση Ανταγωνισμού. Εμείς πάντως στην Τράπεζα της Ελλάδος, σε κάθε περίπτωση, θεωρούμε ότι η λύση που προτείνουμε είναι η πλέον ωφέλιμη για τον Έλληνα φορολογούμενο και για την εθνική οικονομία.
– Τώρα να πάμε στο μακροοικονομικό επίπεδο . Η οικονομία βυθίστηκε λόγω της πανδημίας σε ύφεση ανάλογη με αυτή που είχαμε ζήσει την περίοδο της ελληνικής οικονομικής κρίσης αυτοί που είναι και γνωστή ως περίοδος των μνημονίων. Πότε μπορούμε να πούμε ότι βγαίνουμε από το τούνελ αυτό;
Το κόστος της πανδημίας είναι πράγματι μεγάλο. Και αναφέρομαι στο υγειονομικό κόστος, στο κοινωνικό, στο δημοσιονομικό κόστος και κυρίως στο οικονομικό, δηλαδή στην πτώση του ΑΕΠ, στην απασχόληση και στα εισοδήματα. Εμείς εκτιμούμε ότι η πτώση του ΑΕΠ ήταν περίπου 10% το 2020 και αναμένουμε ανάκαμψη 4,2% για το 2021 και 4,8% για το 2022. Τώρα η επάνοδος σε θετικούς ρυθμούς αναμένεται το δεύτερο τρίμηνο του τρέχοντος έτους. Βεβαίως η αβεβαιότητα συνεχίζεται, δεν είναι τόσο μεγάλην όσο ήταν πέρσι παραδείγματος χάρη τον Σεπτέμβριο, διότι έχουμε εμβόλια. Και αυτή είναι η καταλυτική διαφορά. Έχουμε εμβόλια και ο εμβολιασμός προχωρά κανονικά. Άρα κάποια στιγμή η αβεβαιότητα αυτή θα φύγει από μπροστά μας. Στη συνέχεια πιστεύω ότι θα έχουμε θετικές προοπτικές. Η Ευρώπη, αυτό είναι το θετικό νέο της πανδημίας, προχώρα σε κοινές δράσεις νομισματικής πολιτικής αλλά και δημοσιονομικής πολιτικής. Με το Ταμείο Ανάκαμψης το οποίο θεωρώ ότι είναι μια πολύ μεγάλη πρόοδος. Αυτό που λέμε ουδέν κακό αμιγές καλού. Βεβαίως η αναζωπύρωση της πανδημίας έχει αυξήσει την αβεβαιότητα, όπως είπα πριν, και οι κίνδυνοι παραμένουν ακόμα καθοδικοί, δηλαδή προς τα κάτω. Επειδή με ρωτήσατε το πότε, όπως σάς ειπα το δεύτερο τρίμηνο. H δική μας εκτίμηση είναι ότι σε ετήσια βάση το πρώτο τρίμηνο, αυτό που λέμε year on year, σε δωδεκάμηνη βάση θα έχουμε αρνητικό ρυθμό ανάπτυξης και σημαντικά αρνητικό. Βέβαια το τέταρτο με τέταρτο θα είναι θετικός ο ρυθμός. Αλλά τα επόμενα τρία τρίμηνα θεωρούμε ότι θα έχουμε θετικό ρυθμό και σημαντικά θετικό ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης σε ετήσια βάση, ούτως ώστε σε ένα μέσο όρο για το έτος θα έχουμε μία ανάπτυξη της τάξης του 4,2%.
– Είναι δεδομένο πως η ελληνική οικονομία καρπώθηκε ένα σημαντικό όφελος από μεταρρυθμίσεις που έγιναν κατά τη διάρκεια των ελληνικών προγραμμάτων, από το 2010 και μετά. Ωστόσο υπάρχουν μεγάλες εκκρεμότητες μεταρρυθμίσεων που πρέπει να προχωρήσουν αμέσως;
Πράγματι έγιναν σημαντικές μεταρρυθμίσεις τα προηγούμενα χρόνια, τα χρόνια της κρίσης, οι οποίες όχι μόνο δεν πρέπει να ανατραπούν αλλά πρέπει να ενισχυθούν περαιτέρω. Και θέλω να θυμίσω τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας, στις αγορές προϊόντων και υπηρεσιών που βελτίωσαν πάρα πολύ την ανταγωνιστικότητα, στο ασφαλιστικό σύστημα, στο σύστημα υγείας, στην φορολογική διοίκηση, στο δημοσιονομικό πλαίσιο με τη δημιουργία αυτού που λέμε ενός treasury στο υπουργείο Oικονομικών. Τα δίδυμα ελλείμματα ήταν πάρα πολύ μεγάλα, στην αρχή της κρίσης εξαλείφθηκαν, η ανταγωνιστικότητα βελτιώθηκε, ανακεφαλαιοποιήθηκε και το τραπεζικό σύστημα και έγινε πολύ πιο ισχυρό. Τώρα παραμένουν ακόμα, βεβαίως, παρά τη σημαντική πρόοδο, είμαστε σχεδόν προτελευταίοι στην Ευρώπη στον ψηφιακό μετασχηματισμό, η παραγωγικότητα παραμένει χαμηλή. Ο στόχος μας είναι να πετύχουμε μέσο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης τα επόμενα δέκα χρόνια, περίπου 3,5%. Για να γίνει αυτό πρέπει να αυξήσουμε και την απασχόληση αλλά κυρίως να αυξήσουμε την παραγωγικότητα. Και η παραγωγικότητα θα αυξηθεί με μεταρρυθμίσεις. Θα απαριθμήσω μερικές. Είπαμε πριν, νομίζω ότι μία εταιρεία διαχείρισης ενεργητικού χρειάζεται για το τραπεζικό σύστημα. Επίσης χρειαζόμαστε μέτρα για να βελτιώσουμε τη λεγόμενη διαρθρωτική ανταγωνιστικότητα κυρίως στους θεσμούς. Για παράδειγμα, η Δικαιοσύνη παίζει έναν πάρα πολύ σημαντικό ρόλο και στην οικονομία. Το τρίγωνο της γνώσης παιδεία-έρευνα-καινοτομία. Να συνδέσουμε την επιχειρηματικότητα με την έρευνα και με την εκπαίδευση. Η αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης. Πάρα πάρα πολύ σημαντικός στόχος. Για να απορροφήσουμε 32 δισεκατομμύρια από το Ταμείο Ανάκαμψης κι άλλα 40 δισεκατομμύρια που θα μας έρθουν από το ευρωπαϊκό πλαίσιο στήριξης, σύνολο 72 δισεκατομμύρια μέσα στα επόμενα επτά χρόνια, είναι ένας άθλος. Άρα πρέπει να έχουμε μία αποτελεσματική δημόσια διοίκηση για να το κάνουμε αυτό. Μην ξεχνάτε επίσης χρειαζόμαστε επενδύσεις για την πράσινη ενέργεια, για να αντιμετωπίσουμε την κλιματική αλλαγή. Θεωρώ ότι μπορούμε να πετύχουμε τους στόχους αυτούς, μπορούμε να πετύχουμε μέσο ρυθμό ανάπτυξης 3,5% τα επόμενα δέκα χρόνια. Νομίζω ότι η μπάλα είναι στο δικό μας γήπεδο αρκεί να προχωρήσουμε σε μία μεταρρυθμιστική πολιτική. Άλλωστε η έκθεση Πισσαρίδη περιγράφει τι αλλαγές χρειάζεται να γίνουν.
– Μας δώσατε μία ευρεία λίστα αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, μεταξύ των οποίων σημειώνω και τη λεγόμενη εταιρεία διαχείρισης ενεργητικού, μεταρρύθμιση για το τραπεζικό σύστημα. Η Ελληνική Δημοκρατία δανείζεται προκειμένου να διαθέτει τα ταμειακά διαθέσιμα για να στηρίζει την ελληνική οικονομία και την ελληνική αγορά. Υπάρχει από αυτόν τον δανεισμό, από αυτή την περιπέτεια που περνάμε, κάποιος κίνδυνος για το δημόσιο χρέος, μεσοπρόθεσμα ή και μακροπρόθεσμα; Υπάρχει κάποιος κίνδυνος δημοσιονομικού εκτροχιασμού όταν θα έχει τελειώσει αυτή η περιπέτεια;
Πράγματι αυτή είναι μια σημαντική περιπέτεια που έχει μετατρέψει πρωτογενή πλεονάσματα σε μεγάλα πρωτογενή ελλείμματα. Αλλά αυτό είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο και πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Δεν γινόταν διαφορετικά. Βεβαίως πρέπει να είμαστε προσεκτικοί. Η βοήθεια πρέπει να είναι στοχευμένη και κυρίως να έχουμε το μυαλό μας για το τι θα γίνει την επόμενη μέρα. Διότι αυτή τη στιγμή το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα έχει ξεπεράσει το 200%, το έλλειμμα είναι περίπου στο 10% του ΑΕΠ. Βεβαίως, δεν πρέπει να γίνει βίαιη απόσυρση των μέτρων. Θα πρέπει να έχουμε μια στραβή σταδιακή απόσυρση των μέτρων, παράλληλα με την επίτευξη υψηλών ρυθμών οικονομικής ανάπτυξης. Δηλαδή πρέπει να υπάρχει μία γέφυρα. Η δημοσιονομική πολιτική πρέπει να είναι στοχευμένη, δηλαδή μόνο σε όσους εθίγησαν από την κρίση από εδώ και στο εξής θα πρέπει να παρέχεται οικονομική βοήθεια. Παρόλα αυτά οι κίνδυνοι βιωσιμότητας του χρέους παραμένουν χαμηλοί. Για ποιο λόγο; Διότι υπάρχουν μία σειρά από παράμετροι οι οποίες είναι ευνοϊκές. Δηλαδή έχουμε πολύ χαμηλό κόστος δανεισμού. Σε αυτό έχουν παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο τα έκτακτα νομισματικά μέτρα που έχει πάρει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και στα οποία συμμετέχει και η Ελλάδα παρά το γεγονός ότι δεν έχει επενδυτική βαθμίδα. Αλλά και πριν από αυτό, το μέσο κόστος δανεισμού σήμερα του δημοσίου είναι περίπου 1,5%, είναι πάρα πολύ χαμηλό. Το χρέος το οφείλουμε σε επίσημους φορείς. Έχει μία πολύ μακρά διάρκεια. Η μεσοσταθμική διάρκεια του χρέους είναι περίπου 20 χρόνια. Αρα αυτά είναι θετικά στοιχεία, θετικές παράμετροι που παρά το γεγονός ότι έχει αυξηθεί, το δημόσιο χρέος παραμένει βιώσιμο. Έχει πολύ μεγάλη σημασία τα επόμενα χρόνια η διαφορά μεταξύ οικονομικής ανάπτυξης, μεταξύ ονομαστικού ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης και μέσου επιτοκίου δανεισμού να παραμείνει όσο δυνατόν μεγαλύτερη, θετική και μεγαλύτερη. Διότι ένα από τα μαθήματα που πήραμε από την κρίση είναι αυτό: ότι ναι μεν παίζει ένα ρόλο το πρωτογενές πλεόνασμα αλλά ίσως ακόμα μεγαλύτερο ρόλο, επειδή το χρέος μας πια είναι 200%, παίζει η διαφορά μεταξύ του ονομαστικού ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης και του επιτοκίου δανεισμού.
– Πότε μπορούν να ελπίζουν οι οικονομικοί παράγοντες, οι καταναλωτές, οι εργαζόμενοι, οι επιχειρήσεις ότι θα έχουμε μία πραγματική επίπτωση, θετική στην οικονομία, από τα κεφάλαια του Ταμείο Ανάκαμψης;
Λοιπόν, νομίζω από φέτος. Από φέτος και από τις προκαταβολές. Έχει αποφασιστεί ότι θα δοθεί ένα 13% προκαταβολή, προχρηματοδότηση. Αυτό είναι περίπου 3,7 δισεκατομμύρια, δηλαδή περίπου 2,1 δισεκατομμύρια είναι η προκαταβολή των επιχορηγήσεων και 1,6 δισεκατομμύριο θα είναι προκαταβολή από τα δάνεια. Αυτό μας κάνει 3,7 δισεκατομμύρια. Αλλά θα έχουμε κι άλλα περίπου 2 δισεκατομμύρια προς το τελευταίο τρίμηνο του έτους, άρα ένα σύνολο 5,5 δισεκατομμύρια, 3,3% του ΑΕΠ. Είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό ποσό που θα μας βοηθήσει πολύ ακριβώς να περάσουμε ως γέφυρα, αυτό θα είναι γέφυρα, από τα μέτρα στην επόμενη μέρα. Οι εκτιμήσεις της Τραπέζης της Ελλάδος με το μακροοικονομικό της υπόδειγμα είναι ότι κατά μέσο όρο το επίπεδο του εθνικού προϊόντος θα αυξάνεται κατά 2,5% το χρόνο από το Ταμείο Ανάκαμψης. Αυτό είναι μία πολύ σημαντική συμβολή που με κάνει αισιόδοξο να πιστεύω ότι μαζί με τα χρήματα που θα εισρεύσουν στην Ελλάδα από το ευρωπαϊκό πλαίσιο στήριξης, αυτό που λέμε ΕΣΠΑ, θα συμβάλλουν πάρα πολύ μαζί με μία σωστή οικονομική πολιτική και κυρίως μεταρρυθμιστική πολιτική στο να πετύχουμε μέσο ρυθμό οικονομικής ανάπτυξης 3,5% τα επόμενα δέκα χρόνια και να ξεπεράσουμε έτσι το κόστος της πανδημίας.
