Ενας τίτλος, σε περίπτωση που γυριζόταν σε ταινία η διαδικασία των διαπραγματεύσεων της Ελλάδας με τους Ευρωπαίους εταίρους από τον Φεβρουάριο μέχρι και το τελευταίο Eurogroup με τον Γιάνη Βαρουφάκη, στα τέλη Ιουνίου, θα μπορούσε να είναι «Ο κύκλος των μοιραίων συμβούλων»
Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΝΟΚΟΥ, εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ
Τα κοινά σημεία όλων αυτών των προσώπων, πολλά.
Συνδέθηκαν με τον Γ. Βαρουφάκη, αφού οι περισσότεροι ήταν προσωπικές επιλογές του, ενώ αργά ή γρήγορα απέβησαν μοιραία για τον Αλ. Τσίπρα τόσο σε επίπεδο σχέσεων της κυβέρνησης με τους θεσμούς όσο και σε επικοινωνιακό. Αυτό γιατί ακόμα και σήμερα η κυβέρνηση απολογείται για τα πεπραγμένα του πρώην υπουργού, υπό την απειλή Ειδικού Δικαστηρίου για τον Γ. Βαρουφάκη, με τον ίδιο να εμπλέκει τον πρωθυπουργό υποστηρίζοντας ότι ενεργούσε κατ’ εντολήν του. Eνα ακόμα κοινό σημείο των συγκεκριμένων προσώπων είναι ότι κανένας απολύτως δεν είναι άγνωστος στο ευρύ κοινό. Είχε φροντίσει για αυτό ο Γιώργος Παπανδρέου, και η κυβέρνησή του, από το 2009 μέχρι το 2011, αλλά και νωρίτερα. Τους οικονομολόγους αυτούς τους επέβαλε από το πουθενά στον δημόσιο βίο, όπως τον Γιάνη Βαρουφάκη και την Ελενα Παναρίτη, αλλά και μια ομάδα ξένων οικονομολόγων, που συναπάρτιζαν ένα άτυπο σώμα συμβούλων, το οποίο παρουσιάστηκε ως το enfant gâté της παγκόσμιας οικονομικής σκέψης.
Τα αποτελέσματα των έργων όλων αυτών κάθε άλλο παρά σαφή είναι, πόσω μάλλον θετικά. Τα εν λόγω πρόσωπα κόμισαν στον ελληνικό δημόσιο λόγο εκφράσεις όπως το «δόγμα του σοκ» και η «δημιουργική ασάφεια», ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι κινήσεις τους καλύφθηκαν σε μεγάλο βαθμό από σκιές.
Ο ρόλος του Τζόζεφ Στίγκλιτς, για παράδειγμα, στις μυστικές διαπραγματεύσεις πριν από την προσφυγή της Ελλάδας στο ΔΝΤ καλύπτεται από πέπλο μυστηρίου, όπως και τα πραγματικά εφαλτήρια των κινήσεων του Γ. Βαρουφάκη και της ομάδας του στη διαπραγμάτευση, αλλά και του Τζέφρι Σακς στην απόφαση για απομείωση του χρέους μέσω του PSI -ενέργεια που θεωρείται από οικονομικούς κύκλους ως καταστροφική για τα Ταμεία, που σήμερα βρίσκονται «στο κόκκινο».
Το κρίσιμο ζητούμενο πλέον για την κυβέρνηση και τον ίδιο τον Αλέξη Τσίπρα είναι αν η δραστηριότητα όλων αυτών των μοιραίων ανθρώπων επιφυλάσσει και άλλες δυσάρεστες εκπλήξεις για την Ελλάδα, σε ένα παίγνιο που ακόμα δεν έχει ολοκληρωθεί.
ΓΙΑΝΗΣ ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ: Μας κόστισε ακριβά
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης κατέχει δεσπόζουσα θέση ανάμεσα στους ανθρώπους του Γ. Παπανδρέου που στελέχωσαν την κυβέρνηση του Αλ. Τσίπρα. Συμμετείχε στον κύκλο οικονομολόγων του Γ. Παπανδρέου όταν αυτός έγινε πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, αλλά η συνεργασία τους τερματίστηκε το 2006 με επεισοδιακό τρόπο, λόγω επιθετικών άρθρων που έγραψε στη συνέχεια ο πρώην υπουργός. Η σχέση του με την οικογένεια Παπανδρέου πηγαίνει πίσω στα παιδικά του χρόνια, καθώς ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν εκείνος που είχε γράψει συστατική επιστολή στον Γ. Βαρουφάκη για να συνεχίσει τις σπουδές του στο Essex της Μεγάλης Βρετανίας.
Ο πρώην υπουργός Οικονομικών εξελίχθηκε στον μοιραίο άνθρωπο της ελληνικής κυβέρνησης, αφού η αποτυχία των διαπραγματεύσεων και η κατάσταση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα χρεώνονται αποκλειστικά σε αυτόν από παράγοντες εντός και εκτός κυβέρνησης. Η δημιουργική ασάφεια και η θεωρία παιγνίων, όπως φαίνεται, κόστισαν ακριβά στην Ελλάδα και ο Γ. Βαρουφάκης πλέον έχει γίνει πονοκέφαλος για το Μαξίμου, όχι μόνο για όσα προηγήθηκαν, αλλά και για όσα μπορεί να ακολουθήσουν, με την απειλή του Ειδικού Δικαστηρίου να βρίσκεται στον ορίζοντα και τις σχετικές αναφορές από τα κόμματα της αντιπολίτευσης να πυκνώνουν μέρα με τη μέρα. Ο εκκεντρικός καθηγητής, ωστόσο, εκτός από όσα έκανε σε προσωπικό επίπεδο, «φόρτωσε» στην κυβέρνηση και μια σειρά προσώπων που είχαν άμεση σχέση με τον Γ. Παπανδρέου και ταλαιπώρησαν σε όλα τα επίπεδα το Μέγαρο Μαξίμου.
ΕΛΕΝΑ ΠΑΝΑΡΙΤΗ: Η ευπροσάρμοστη…
Η Ελενα Παναρίτη είναι το πλέον αντιπροσωπευτικό παράδειγμα των μοιραίων ανθρώπων για την κυβέρνηση από το περιβάλλον του Γ. Παπανδρέου. Ο πρόεδρος του Κινήματος Δημοκρατών Σοσιαλιστών την τοποθέτησε το 2009 στη δεύτερη θέση του ψηφοδελτίου Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ, εξασφαλίζοντάς της μια θέση στη Βουλή. Το μεγαλύτερο προσόν της ακόμα και σήμερα θεωρείται η ιδιότητά της ως θεσμικής οικονομολόγου, η οποία έχει εργαστεί στην Παγκόσμια Τράπεζα και διαθέτει ισχυρές διασυνδέσεις στο ΔΝΤ και την ΕΚΤ.
Βέβαια, από το 2009 μέχρι και φέτος, όταν τοποθετήθηκε στη διαπραγματευτική ομάδα υπό τον Γ. Βαρουφάκη, οι γνωριμίες της αυτές δεν αποδείχθηκαν σε καμία περίπτωση, ενώ η ίδια κατηγόρησε ανοιχτά το ΔΝΤ για σκληρότητα. Εκτός του μηδενικού έργου της σε επίπεδο διαπραγματεύσεων, προκάλεσε εσωτερικές τριβές, αφού ήρθε σε μετωπική σύγκρουση με τον επικεφαλής του ΣΟΕ, Γ. Χουλιαράκη, και εξέθεσε έτσι την ελληνική αποστολή στα μάτια των Ευρωπαίων αξιωματούχων, με αποτέλεσμα να μειωθεί ακόμα περισσότερο η αξιοπιστία της.
Παρόλο που η Ελ. Παναρίτη «εξοστρακίστηκε» από την ομάδα πολιτικής διαπραγμάτευσης στο τέλος Απριλίου, έγινε μεγάλη προσπάθεια διάσωσής της από τον Γ. Βαρουφάκη, ο οποίος την πρότεινε για τη θέση του Ελληνα εκπροσώπου στο ΔΝΤ. Ο συνδυασμός της επιλογής αυτής με την κακή τροπή που είχαν πάρει οι διαπραγματεύσεις έβαλε το Μέγαρο Μαξίμου σε μια επικοινωνιακή δίνη, με τελικό αποτέλεσμα ένα τηλεφώνημα από τον πρωθυπουργό στον Γ. Βαρουφάκη και την ακύρωση του διορισμού της.
ΤΖΟΖΕΦ ΣΤΙΓΚΛΙΤΣ: «Οδήγησε» το ΠΑΣΟΚ
Μόλις λίγες ώρες πριν ανακοινωθεί το νέο κυβερνητικό σχήμα, στις 17 Ιουλίου, ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς ανέβηκε τα σκαλιά του Μεγάρου Μαξίμου για να συναντηθεί με τον Αλ. Τσίπρα.
Νωρίτερα, είχε προλάβει να δει τον Ευκλείδη Τσακαλώτο στο υπουργείο Οικονομικών. Αιτία της παρουσίας του στην Ελλάδα δεν ήταν άλλη από το Συμπόσιο της Σύμης, που διοργανώνει κάθε καλοκαίρι το Ιδρυμα «Ανδρέας Παπανδρέου», στο οποίο ήταν ομιλητής και συνάντησε τον καλό του φίλο, Γ. Παπανδρέου.
Ο Τζ. Στίγκλιτς ήταν ο επικεφαλής του περίφημου σώματος ξένων οικονομολόγων που είχε συστήσει ο Γ. Παπανδρέου και θεωρείται από πολλούς ο κύριος εμπνευστής των κινήσεων της κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου. Μετά τη σταδιακή αποστασιοποίησή του από τα κυβερνητικά δρώμενα της διετίας 2009-2011, ο Τζ. Στίγκλιτς εμφανίστηκε δυναμικά στο προσκήνιο με τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Ιανουαρίου. Από το twitter είχε παραλληλίσει την τοποθέτηση του Γ. Βαρουφάκη στο υπουργείο Οικονομικών με μια ενδεχόμενη υπουργοποίηση του ίδιου ή του Πολ Κρούγκμαν από τον Μπαράκ Ομπάμα, ενώ συμμετείχε στη φημολογούμενη συνάντηση του πρώτου με τον Τζορτζ Σόρος στο Βερολίνο τη Μεγάλη Πέμπτη μαζί με τον Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ. Στην πρόσφατη επίσκεψή του στο Μέγαρο Μαξίμου, εξέφρασε τις επιφυλάξεις του για το νέο πρόγραμμα, ενώ προσφέρθηκε να βοηθήσει την κυβέρνηση μαζί με άλλους οικονομολόγους, να συγκροτήσει δηλαδή ουσιαστικά το ίδιο σώμα συμβούλων με εκείνο του Γ. Παπανδρέου.
ΤΖΕΪΜΣ ΓΚΑΛΜΠΡΕΪΘ: Προετοίμαζε το plan B
Η ελληνική διαπραγματευτική ομάδα, εκτός από τον Γ. Βαρουφάκη και την Ελ. Παναρίτη, περιλάμβανε ακόμα έναν άνθρωπο, η γνωριμία του οποίου με την Ελλάδα οφείλεται στον Γ. Παπανδρέου. Ο λόγος για τον διάσημο Αμερικανό οικονομολόγο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, γιο του Τζον Κένεθ Γκάλμπρεϊθ, ενός εκ των κορυφαίων Αμερικανών κεϊνσιανών οικονομολόγων. Στην Ελλάδα, βέβαια, κανείς δεν τον γνώριζε μέχρι την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον Γ. Παπανδρέου, το 2009, και την εμφάνιση μιας σειράς ξένων οικονομολόγων και καθηγητών. Ο Τζ. Γκάλμπρεϊθ δεν κατέλαβε καμία επίσημη θέση, αλλά χρημάτισε άτυπος σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού. Οι σχέσεις των δύο οικογενειών πηγαίνουν πίσω στο 1940, ενώ ο Αμερικανός οικονομολόγος χαρακτηρίζει ακόμα και σήμερα τον Γ. Παπανδρέου ως έναν «καλό φίλο». Το πλήρωμα του χρόνου για μια πιο ενεργή συμμετοχή του ήρθε έξι χρόνια μετά, στην κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, την οποία έχει υποστηρίξει δημοσίως με άρθρα και τοποθετήσεις, ενώ προεκλογικά ήταν ένας από τους συνδέσμους του Αλ. Τσίπρα με τις ΗΠΑ και τους εκεί παράγοντες. Ο Αμερικανός οικονομολόγος, μεγάλος θαυμαστής του Γ. Βαρουφάκη, μετείχε στις διαπραγματεύσεις με το Brussels Group, ενώ συνόδευσε τον πρώην υπουργό και σε συνεδριάσεις του Eurogroup. Οπως αποδείχθηκε, βέβαια, είχε και έναν παράλληλο ρόλο, αφού συμμετείχε ενεργά στη μυστική ομάδα που προετοίμαζε το plan B για την επιστροφή σε εθνικό νόμισμα και τη δημιουργία παράλληλου τραπεζικού συστήματος.
ΤΖΕΦΡΙ ΣΑΚΣ: Δόγμα «κλειστών τραπεζών»
Συνδαιτυμόνας στο δείπνο του Γ. Βαρουφάκη με τον Τζ. Σόρος στο Βερολίνο, το οποίο έχει διαψευστεί επισήμως από το υπουργείο Οικονομικών, ήταν, μεταξύ άλλων, ο Τζέφρι Σακς, φίλος, ομοϊδεάτης και γείτονας του Τζόζεφ Στίγκλιτς στη Νέα Υόρκη. Ο Αμερικανός οικονομολόγος, εμπνευστής του «δόγματος του σοκ» στα οικονομικά, θεωρήθηκε από νωρίς παιδί-θαύμα στην επιστήμη του. Μετά τη θητεία του ως συμβούλου σε πολλές ξένες κυβερνήσεις, διετέλεσε σύμβουλος και του Γιώργου Παπανδρέου όσο εκείνος ήταν πρωθυπουργός, ενώ αποτελεί τακτικό ομιλητή στα Συμπόσια της Σύμης.
Παράλληλα, συνόδευε τον πρώην πρωθυπουργό από θέση ισχύος στις διαπραγματεύσεις του καλοκαιριού του 2011 για την απομείωση του χρέους, η οποία κατέληξε στο περίφημο PSI, που υλοποιήθηκε από τον Λουκά Παπαδήμο. Ο «Ιντιάνα Τζόουνς των οικονομικών», όπως τον είχαν χαρακτηρίσει οι «Los Angeles Times», είχε προσφερθεί να δώσει συμβουλές και στον Γ. Στουρνάρα το 2012, προσπάθεια που είχε πέσει στο κενό. Τρία χρόνια αργότερα, ο Γ. Βαρουφάκης πήρε μαζί του τον Τζέφρι Σακς σε συνεδρίαση του Eurogroup, χωρίς όμως να έχει διάρκεια η παρουσία του στο πλευρό του. Ο ίδιος δεν παραλείπει βέβαια με κάθε ευκαιρία να εξαπολύει επιθέσεις στη Γερμανία για τους χειρισμούς της στο ζήτημα της Ελλάδας, αλλά το «δόγμα του σοκ», που επιχείρησε να χρησιμοποιήσει ο Γ. Βαρουφάκης απέναντι στους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας, δεν είχε κανένα απολύτως αποτέλεσμα. Αντιθέτως, στράφηκε εναντίον των πολιτών, με τις κλειστές τράπεζες και τους περιορισμούς στην κίνηση κεφαλαίων.
