Από το ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ του Καντάφι στη σημερινή πραγματικότητα
Γράφει ο Μάνος Χατζηγιάννης
Από τη θεωρία μέχρι την πράξη πολλοί πιστεύουν πως μεσολαβεί χάος. Στην περίπτωση μιας εκ των πλέον αμφιλεγομένων προσωπικοτήτων της σύγχρονης ιστορίας, του Μουαμάρ Αλ Καντάφι, η άποψη αυτή ισχύει; Σαν σήμερα το 2011 ο ως τότε ηγέτης της Λιβύης συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι φονεύεται από τους αντάρτες για να επέλθει η νέα μέρα στο πλαίσιο της δήθεν “αραβικής άνοιξης”.
Σήμερα 4 χρόνια μετά η Λιβύη γνωρίζει τη φρική με τις δυνάμεις της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους να αντιμάχονται για την πρωτοκαθεδρία στο αίμα, τη στιγμή που ο ΟΗΕ ζητάει κυβέρνηση εθνικής ενότητας εν μέσω πολιτικής κρίσης.
Μόλις προχθες γίναμε πάλι μάρτυρες σε φρικιαστικές βαρβαρότητες από το Ισλαμικό Κράτος στην πόλη Ντέρνα. Το Ισλαμικό Κράτος ελέγχει τη μισή πόλη Ντέρνα, ενώ η υπόλοιπη βρίσκεται υπό τον έλεγχο του τοπικού βραχίονα της Αλ Κάιντα. Σημειωτέον πως από τη Ντέρνα φορτώνεται πετρέλαιο σε τάνκερ άρα ο “Μαμμωνάς” παίζει το ρόλο του κι εδώ.
Ας επιστρέψουμε όμως στο 2011…Η στάση του Λίβυου ηγέτη στην κρίση των τελευταίων εβδομάδων πριν από την εξέγερση που οδήγησε τελικά στην δολοφονία του, έχει ενδιαφέρον να αναλυθεί μέσα από τα όσα γράφει στο μανιφέστο του, το Πράσινο Βιβλίο. Ολόκληρη η πολιτική φιλοσοφία του Καντάφι περιλαμβάνεται σε αυτό το σύγγραμμα, στο «Πράσινο Βιβλίο», το οποίο εκδόθηκε το 1976.
Οπως ο ίδιος αναφέρει “το Πράσινο Βιβλίο παρουσιάζει τη θεωρητική λύση στο πρόβλημα του οργάνου διακυβέρνησης. Δείχνει στο λαό το δρόμο για να περάσει από τις εποχές της δικτατορίας στις εποχές της γνήσιας δημοκρατίας”. Βεβαίως το αν πέτυχε το εγχείρημα Καντάφι και κατά συνέπεια το σύστημα που επέβαλε από το πραξικόπημα του 1969 μέχρι την πτώση το 2011 θα το κρίνει η ιστορία πλην όμως κάποιες θεωρίες από αυτές που καταγράφονται στο περίφημο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ αξίζει να δει κανείς αν βρήκαν εφαρμογή στη σύγχρονη πραγματικότητα της Λιβύης.
Είναι απαραίτητο να σημειωθεί σε αυτό το σημείο προκειμένου να αντιληφθεί κανείς τον τρόπο σκέψης του Λίβυου ηγέτη-και ας αποτελέσει αυτό προβληματισμό και για όσους σήμερα μιλούν για το “λαό στην εξουσία’ και στην Ελλάδα- πως η πολιτική φιλοσοφία του Καντάφι, όπως αποτυπώνεται στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ, θεωρεί μοναδική λύση του προβλήματος της δημοκρατίας την εξουσία του λαού μέσω ένός συστήματος με λαϊκα συνέδρια και επιτροπές κλιμακωτά μέχρι τα Γενικά Λαικά συνέδρια.
Η αντίσταση, όμως, των τελευταίων εβδομάδων προ του οριστικού τέλους του Καντάφι στη Λιβύη απέδειξε πως ένα μεγάλο κομμάτι της λιβυκής κοινωνίας ήταν ενοχλημένο από τον τρόπο διακυβέρνησης. Κι ας υποστηρίζουν πολλοί πως η εξέγερση κατά Καντάφι ήταν προσχεδιασμένη από άλλου είδους κέντρα και απλά η μάζα ποδηγετήθηκε ξανά…
Τι λέει όμως ο Καντάφι στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ σχετικά; “Το ορθό είναι η μέθοδος διακυβέρνησης να είναι σε συμφωνία με τους νόμους της κοινωνίας, όχι το αντίθετο(…)Η ελευθερία απειλείται εκτός αν η κοινωνία έχει έναν ιερό νόμο βασισμένο σε ιερούς κανόνες που δεν υπόκεινται σε αλλαγή ή υποκατάσταση από οποιοδήποτε οργανο διακυβέρνησης. Αντίθετα επιβάλλεται στο όργανο διακυβέρνησης να συμμορφώνεται με το νόμο της κοινωνίας”.
Και το ερώτημα που τίθεται στην προκειμένη περίπτωση είναι: Ήταν σύμφωνοι οι μέθοδοι του Καντάφι με τις επιθυμίες της κοινωνίας; Ο ηγέτης της Λιβύης σε μια από τις τελευταίες του εμφανίσεις στην Πράσινη Πλατεία της Τρίπολης, μίλησε στους συγκεντρωμένους υποστηρικτές του και τους κάλεσε “να προετοιμαστούν να υπερασπιστούν τη Λιβύη”, σύμφωνα με τις εικόνες που προέβαλε το 2011 απευθείας η τηλεόραση. Όπως είπε, “όλες οι αποθήκες όπλων θα ανοίξουν για να εξοπλιστεί όλος ο λαός”.”Θα πολεμήσουμε αν το θέλουν”, έλεγε, αναφερόμενους στους “εχθρούς” της χώρας. “Θα πολεμήσουμε και θα τους νικήσουμε”, τόνιζε.
Προφανώς ο Καντάφι θεωρούσε πως οι διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος ήταν υποκινούμενες από τον εξωτερικό παράγοντα. Όμως οι αντιδρώντες κατηγορούσαν το καθεστώς Καντάφι ούτε λίγο ούτε πολύ ως δικτατορικό. Βεβαίως ο ίδιος ο Καντάφι στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ θεωρεί δικτατορικό ακόμη και το αντιπροσωπευτικό σύστημα διακυβέρνησης που ακολουθείται σε όλες τις σύγχρονες δημοκρατίες και αναπτύσσοντας ένα συγκεκριμένο σκεπτικό καταλήγει να υποστηρίζει πως “στην πραγματικότητα εγκαθιδρύεται δικτατορία κάτω από το κάλλυμμα ψεύτικης δημοκρατίας”
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει πάντως να διαβάσει κανείς τι προβλέπει το ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ αναφορικά με περίπτωση “δικτατορικού καθεστώτος” και να κάνει τις σχετικές συγκρίσεις με όσα συμβαίνουν τα τελευταία χρόνια στην μνημονιακή Ελλάδα.
“Αν ένα όργανο διακυβέρνησης είναι δικτατορικό, όπως στα πολιτικά συστήματα στον κόσμο σήμερα, η επαγρύπνηση της κοινωνίας απέναντι σε παρεκκλίσεις από το νόμο θα έχει μόνο έναν τρόπο για να πετύχει αναδιευθέτηση. Αυτός είναι η βία που σημαίνει επανάσταση απέναντι στο όργανο διακυβέρνησης. Αυτή η βία, η επανασταση, ακόμη κι αν είναι έκφραση του αισθήματος της κοινωνίας ενάντια στην παρέκκλιση δεν εξασκείται από ολόκληρη την κοινωνία. Αναλαμβάνεται μόνο από αυτούς που έχουν την πρωτοβουλία και το θάρρος να ανακηρύξουν τη θέληση της κοινωνίας.Ωστόσο αυτή η προσέγγιση είναι ο δρόμος για τη δικτατορία, γιατί αυτή η επαναστατική πρωτοβουλία αυξάνει την πιθανότητα να αναδειχθεί ένα όργανο διακυβέρνησης αντιπροσωπευτικό του λαού.Αυτό σημαίνει ότι το όργανο διακυβέρνησης είναι ακόμη δικτατορικό. Επιπλεόν η βία και η βίαιη αλλαγή δεν είναι οι ίδιες δημοκρατικές μολονότι συμβαίνουν σαν αποτέλεσμα της ύπαρξης μιας προηγούμενα μη δημοκρατικής κατάστασης. Η κοινωνία που είναι ακόμη περιπλεγμένη γύρω από αυτή τη συνισταμένη. Είναι μια καθυστερημένη κοινωνία. Ποια είναι τότε η λύση; Η λύση είναι να γίνει ο λαός το όργανο διακυβέρνησης.”
Με λίγα λόγια ο Καντάφι σημειώνει πως η βία κατά ενός δικτατορικού καθεστώτος μπορεί να οδηγήσει σε ένα άλλο δικτατορικό-κατα το δικό του σκεπτικό- καθεστώς. Ενδεχομένως ο Καντάφι να είχε προβλέψει πως κάποια στιγμη΄μπορεί το δικό του καθεστώς να ανατραπεί. Γνώριζε πως η μέθοδος δεν μπορούσε παρά να ήταν βίαιη και μέσω της παραπάνω ανάλυσης στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ προσπάθησε να αποδυναμώσει ιδεολογικά αλλά και πρακτικά μια τέτοια λύση υποστηρίζοντας ουσιαστικά πως κάθε τι διαφορετικό από τη δική του φόρμουλα οδηγεί πρακτικά σε…δικτατορία, όπως τουλάχιστον εκείνος την αντιλαμβανόταν.
Στην Ελλάδα του σήμερα ουκ ολίγοι κατηγορούσαν τις τελευταίες μνημονιακές κυβερνήσεις για πρακτικές απολυταρχικών καθεστώτων. Όσα περιλαμβάνονται στο ΠΡΑΣΙΝΟ ΒΙΒΛΙΟ του Καντάφι μπορούν να αποτελέσουν αν μη τι άλλο τροφή για σκέψη πέραν από ιδεολογικές παρωπίδες….
