Ελευθερούτε Πατρίδα!
Θανάσης Κ.
Φέτος, γιορτάζουμε τα 2500 χρόνια από τη μάχη των Θερμοπυλών, αλλά κι από τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας (και οι δύο το 480 π.Χ. – η πρώτη αρχές Αυγούστου ή δεύτερη τέλη Σεπτέμβρη…)
Και μέσα στον «αναστοχασμό» που συνηθίζεται σε τέτοιες περιπτώσεις ιστορικών εορτασμών, κάποιοι θέτουν το εύλογο ερώτημα:
Πώς ξαφνικά αποφάσισαν, τότε, οι Έλληνες να πολεμήσουν κατά των – πολύ πολυπληθέστερων και από κάθε υλική άποψη ισχυρότερων – Περσών;
Κι εμφανίζονται ατέλειωτες κοινωνιολογικές, οικονομικές, γεωπολιτικές και ψυχολογικές αναλύσεις, από σημερινούς «ερευνητές»…
–Ότι πολέμησαν, λέει, γιατί δεν είχαν άλλη επιλογή…
–Ότι πολέμησαν για να διασώσουν «τον τρόπο ζωής τους και την καθημερινότητά» τους…
–Ότι πολέμησαν, γιατί δεν ήθελαν να χάσουν την κυριαρχία τους στη θάλασσα – άρα ήταν ένας πόλεμος γεωπολιτικών συμφερόντων.
Όμως, αυτά είναι μάλλον επιφανειακά και ελαφρώς… ανιστόρητα!
–Πρώτον είχαν άλλη επιλογή! Μπορούσαν να υποταχθούν! Η κυριαρχία των Περσών ήταν αρκετά «χαλαρή» – κι όσο απομακρυνόταν από το κέντρο της Αυτοκρατορίας τους γινόταν περισσότερο «συμβολική επικυριαρχία», παρά στυγνή τυραννία…
Άλλωστε, είχαν ήδη καταφθάσει στις Ελληνικές πόλεις απεσταλμένοι του Μεγάλου Βασιλέα Ξέρξη, με πολύ δελεαστικές προτάσεις… «υποταγής» για τους Έλληνες (πέραν των Αθηναίων που ήθελε να τους τιμωρήσει, γιατί είχαν βοηθήσει στην εξέγερση της Ιωνίας είκοσι χρόνια πριν)…
Κι υπήρξαν πράγματι, κάποιες Ελληνικές πόλεις που «μήδισαν» τότε. Δηλαδή δέχθηκαν να υποταχθούν στην επικυριαρχία του Πέρση Βασιλέα.
Αλλά ο μεγάλος όγκος των πιο καλά οργανωμένων Ελλήνων του νότου, αντιστάθηκε. Δεν βρέθηκαν εκεί πρόθυμες «ελίτ» να δελεαστούν από τις προσφορές του Ξέρξη…
Αντίθετα, οι αγγελιοφόροι του Μεγάλου Βασιλέα θανατώθηκαν και στην Αθήνα και στην Σπάρτη – πράγμα που και για τα δεδομένα της εποχής υπήρξε μεγάλη «ιεροσυλία»! Η οποία, όμως, αποδόθηκε στη μεγάλη προσβολή που είχε προηγηθεί: ότι δηλαδή, η πρόταση υποταγής, ήταν τόσο «ανίερη», που «έπρεπε» να απαντηθεί με μια εξ ίσου «ανίερη» πράξη. Τη θανάτωση των αγγελιοφόρων!
Στην πραγματικότητα οι Έλληνες έκοψαν τότε όλες τις γέφυρες «συνδιαλλαγής» με τον εισβολέα! Όσο «δελεαστικές» κι αν ήταν οι προτάσεις του…
Είχαν επιλογή λοιπόν, τότε, να «επιβιώσουν» ως πόλεις σχετικά «αυτόνομα», χωρίς να ρισκάρουν τον αφανισμό τους, από τις ατέλειωτες στρατιές του εχθρού που πλησίαζε.
Είχαν επιλογή, αλλά την απέρριψαν με τον πιο αποφασιστικό και δραματικό τρόπο…
–Δεύτερον, το ότι ήθελαν «να διασώσουν τον τρόπο ζωής τους», δεν λέει τίποτε…
Προφανώς η συνειδητή απόφαση των Ελλήνων να αντισταθούν στην Περσική πανστρατιά, κρύβει κάτι παραπάνω – πολύ παραπάνω – από τη υπεράσπιση μιας… «καθημερινής» ρουτίνας!
Αυτοί που αποφάσισαν να αντισταθούν στις 10πλάσιες ως 50πλάσιες δυνάμεις της μεγαλύτερης στρατιωτικής Δύναμης της εποχής – και ανίκητης, ως τότε – προφανώς αποφάσιζαν να ρισκάρουν την ίδια τη ζωή τους.
Με πολλές πιθανότητες να την χάσουν!
Είναι μάλλον αστείο να λέμε ότι πήγαν να πεθάνουν για να διασώσουν τον … «τρόπο ζωής» τους και την «καθημερινότητά» τους!
Αυτά θα μπορούσαν να τα διασφαλίσουν, αν δέχονταν τις γενναιόδωρες προτάσεις υποταγής του Ξέρξη…
–Τρίτον δεν ήταν ούτε «εμπορικοί ανταγωνισμοί» στη θάλασσα ούτε «γεωπολιτικά συμφέροντα»…
Οι κατακερματισμένοι Έλληνες άρχισαν να κυριαρχούν στη θάλασσα ΜΕΤΑ τους Μηδικούς Πολέμους!
Μέχρι τότε οι Ελληνικές πόλεις ήταν «μεγέθη» ασύμμετρα μικρότερα από την Περσική παντοκρατορία. Δεν τους πέρναγε ούτε από το μυαλό να «ανταγωνιστούν στα ίσα» την τεράστια Περσική Αυτοκρατορία…
Αυτό άρχισαν να το κάνουν αφότου νίκησαν τους Πέρσες και επειδή – παρ’ ελπίδαν – τους νίκησαν!
Άρα, ούτε οικονομικοί και γεωπολιτικοί ανταγωνισμοί τους έσπρωξαν σε πόλεμο κατά των παντοδύναμων τότε Περσών…
Από κάθε άποψη μια «ευμενής υποταγή» ήταν η πιο ρεαλιστική λύση των «μυαλωμένων». Κάποιοι την εισηγήθηκαν μάλιστα…
Αλλά το Έθνος της Ελλήνων «γεννήθηκε» τότε, επειδή, απέρριψε εκείνη της «ρεαλιστική λύση»…
Τι, λοιπόν, ακριβώς έσπρωξε τους Έλληνες να αντισταθούν σε ένα τόσο άνισα ισχυρότερο εχθρό;
Δεν χρειάζεται να ψάχνουμε πολύ, δεν χρειάζεται να κάνουμε παρακινδυνευμένες «υποθέσεις»…
Οι ίδιοι οι Αρχαίοι Έλληνες, φρόντισαν να το εξηγήσουν σαφέστατα.
Από τότε…
Το λέει ο Αισχύλος στην Τραγωδία «Πέρσαι», όταν ο αγγελιοφόρος μεταφέρει στην πρωτεύουσα της Περσικής Αυτοκρατορίας τα «κακά μαντάτα» της ήττας του περσικού στόλου στη Σαλαμίνα.
Η μητέρα του Ξέρξη και η σύζυγός του δεν μπορούν να το πιστέψουν και ξεσπάνε σε θρήνους απαρηγόρητες, όταν ο μαντατοφόρος απαγγέλλει τον παιάνα – δηλαδή το πολεμικό άσμα – που κραύγασαν οι Έλληνες όλοι μαζί, όταν εξαπέλυαν την επίθεσή τους κατά του Περσικού στόλου:
Ω παίδες Ελλήνων ίτε,
Ελευθερούτε Πατρίδα,
ελευθερούτε δε Παίδας, Γυναίκας, Θεών τε Πατρώων έδη,
Θήκας τε προγόνων – νυν υπέρ πάντων αγών.
Σε κάπως ελεύθερη μετάφραση:
Ω Ελληνόπουλα εμπρός, Ελευθερώστε την Πατρίδα,
Παιδιά, γυναίκες, πατρικούς ναούς αυτή την ώρα,
Τους τάφους των προγόνων σας,
Αγώνας για όλα τώρα!
* Η λέξη «Πατρίδα» υπάρχει από τότε! Κι ας μην υπήρχε τότε «ενιαίο» ελληνικό κράτος»…
Κι ας σπαρασσόταν εκείνη η «Πατρίδα» τότε – και πριν και μετά – από φοβερούς εμφυλίους – ενδοελληνικούς – πολέμους…
Κι όχι μόνο υπάρχει η έννοια της Πατρίδας, αλλά περικλείει τέτοια συμβολική συμπύκνωση αισθημάτων, που σπρώχνει χιλιάδες νέους της εποχής να ορμήσουν σε μιαν άνιση μάχη και σε ένα πιθανότατο θάνατο…
* Η λέξη «Έλληνες», επίσης υπάρχει από τότε! Και ενώνει ως ενιαία ταυτότητα πληθυσμούς χωρισμένους και διάσπαρτους σε αντίπαλες πόλεις.
Και είναι τόσο ισχυρή ταυτότητα, που όταν ξεσπά σαρώνει πολλαπλάσιες στρατιωτικές δυνάμεις…
* Και τα κίνητρα αυτού του ξεσπάσματος λέγονται απερίφραστα:
Παιδιά, γυναίκες, πατρικούς ναούς, τους τάφους των προγόνων…
Αυτή είναι η «Πατρίδα» των Ελλήνων: Η οικογένειά τους, η Θρησκεία τους, ο τόπος που είναι θαμμένοι οι γονείς τους!
Εκεί που έχει ριζώσει το χθες, εκεί όπου ανθεί το αύριο, εκεί που χαίρονται το σήμερα.
Η Πατρίδα τους δεν έχει μόνο «υλικές» διαστάσεις: χώματα, πόλεις, ανθρώπους, περιουσίες…
Έχει και «μεταφυσικές» διαστάσεις: τα ιερά των θεών τους και τους τάφους των προγόνων τους!
Χωρίς αυτήν την υπέρβαση από την υλική υπόσταση, δεν υπάρχουν «αρχές», «αξίες», «ιδανικά» και «ιερότητα»…
Και χωρίς αυτά, δεν υπάρχει Πολιτισμός!
Η Πατρίδα αποκτά πολιτισμική δυναμική, όταν υπερβαίνει τις υλικές διαστάσεις και αποκτά «μεταφυσική ιερότητα».
Δηλαδή, όταν υπερβαίνει τα ανθρώπινα μέτρα. Και «θεώνει» τον Άνθρωπο…
Αυτή την «Πατρίδα» τους, δεν θέλουν απλώς να τη «διαφυλάξουν».
Θέλουν να την Ελευθερώσουν!
Η υπέρτατη έννοια που τα «δένει» όλα μαζί: Ελευθερία!
Κι άλλοι λαοί πολέμησαν για να μην υποταχθούν σε ξένους δυνάστες. Άλλοτε επιτυχώς, άλλοτε όχι. Και τότε και μετά και πολύ αργότερα…
Στη Σαλαμίνα, ωστόσο, η Ελευθερία αποκτά, πέρα από το πρακτικό αντίκρισμα «πολιτικής ανεξαρτησίας» και ιδεολογικό υπόβαθρο και ψυχολογικές διαστάσεις και τεράστιες πολιτισμικές προεκτάσεις.
Η Ελευθερία, πέρα από «ανάγκη», γίνεται μήτρα Πολιτισμού.
Η Ελληνική νίκη στα «Μηδικά» θεμελίωσε τον Ελληνικό Πολιτισμό!
Ο Παρθενώνας υπήρξε επινίκιο αφιέρωμα στην Θεά Αθηνά, για την «εύνοιά» της τη στιγμή της μεγάλης δοκιμασίας…
Ήταν σύμβολο νίκης της Ελευθερίας!
Ο Ελληνικός Πολιτισμός είχε ως πρόταγμα την Ελευθερία!
–Όχι την κατάκτηση (των άλλων), όπως ο Ρωμαϊκός.
–Όχι τη συγκέντρωση πλούτου (σε βάρος των άλλων), όπως η Καρχηδόνα.
–Όχι την κοσμοκρατορία, όπως η Περσία πιο πριν και η Αυτοκρατορική Ρώμη μετά – κι όλες οι κοσμοκράτειρες που ακολούθησαν.
Ο Ελληνικός Πολιτισμός είχε ως πρόταγμα την Ελευθερία, και γι’ αυτό αναδείχθηκε σε Διαχρονικό και Οικουμενικό…
Όταν οι Έλληνες έχασαν (και… ξέχασαν) την Ελευθερία τους μαράζωσαν! Για πολλούς αιώνες…
Εξακολούθησαν να βγάζουν μεγάλους στοχαστές. Μεμονωμένα…
Ορισμένες πόλεις τους εξακολούθησαν να ακμάζουν κατά καιρούς.
Αλλά όταν χάθηκε το συλλογικό πρόταγμα της Ελευθερίας, οι Έλληνες μαράζωσαν για τα καλά…
Κι όταν προσπάθησαν να αναγεννηθούν, στο πρόταγμα Ελευθερίας επανήλθαν!
Και ο ξεσηκωμός τους απαθανατίστηκε 22 αιώνες αργότερα με τον:
–Ύμνο στην Ελευθερία!
Που την αναγνωρίζουν, μέσα από τους καπνούς και το χαλασμό, από δύο πράγματα:
Από την Κόψη του σπαθιού την τρομερή.
Κι από τον Όψη που με βιά μετράει τη γη…
–Πριν από δυόμιση χιλιάδες χρόνια ακριβώς, οι Έλληνες νίκησαν τους Πέρσες πέραν πάσης προσδοκίας. Λίγο πριν, ούτε οι ίδιοι το πολύ-πίστευαν…
–Πριν 200 χρόνια ακριβώς, οι Έλληνες κέρδισαν την Ελευθερία τους, επίσης πέραν πάσης προσδοκίας…
Και πάλι, δεν το περίμενε κανείς!
«Απροσδόκητα» και τα δύο…
Δυο λέξεις: Ελευθερούτε πατρίδα,
κρύβουν το μυστικό αυτών των «ιστορικών παράδοξων»!
ΥΓ. Την έννοια της Πατρίδας την μίσησαν πολλοί έκτοτε!
Την μίσησαν τα αυτοκρατορικά καθεστώτα της Ιεράς Συμμαχίας. Και ο κορυφαίος εκπρόσωπός τους, ο Μέτερνιχ, ο οποίος προσπαθούσε να σώσει τις ευρωπαϊκές ελίτ της εποχής του από τους «δίδυμους δαίμονες»:
–Της Δημοκρατίας και των Πατρίδων!
Γιατί αυτά τα δύο πήγαιναν μαζί. Και τότε, και τώρα και πάντα…
Αλλά μάταια. Τα δημοκρατικά εθνικά κινήματα του 1848 τον σάρωσαν!
Τη μίσησαν και οι Σταλινικοί αργότερα, που τραγουδούσαν τον ύμνο της «Γ’ Διεθνούς»:
–Εμείς ΔΕΝ έχουμε Πατρίδα, ούτε αγίους με σπαθιά…
Μάταιος ο κόπος και του Στάλιν.
Σαράντα χρόνια μετά το θάνατό του, οι λαοί που είχε υποτάξει στην Ευρώπη ανέκτησαν και την εθνική αυτοτέλειά τους και τα δημοκρατικά πολιτεύματά τους.
Δεν είναι τυχαίο που σήμερα, οι πιο εθνικά προσανατολισμένοι – εθνοκεντρικοί – λαοί είναι όσοι έζησαν σε καθεστώτα Κομμουνιστικού Διεθνισμού (ανατολική Ευρώπη).
Ή όσοι είχαν χάσει την πατρίδα τους για αιώνες και την ανέκτησαν πρόσφατα (Ισραήλ).
Το Ελευθερούτε Πατρίδα, δεν υπήρξε μόνο παιάνας των Ελλήνων στη ναυμαχία της Σαλαμίνας…
Είναι διαχρονικό πρόταγμα που έχει σφραγίσει τη σύγχρονη Ιστορία του κόσμου…
Είναι σημερινό και επίκαιρο σύνθημα που ξεσηκώνει λαούς: από το Κουρδιστάν μέχρι την Αρμενία.
Μένει να το ξαναθυμηθούμε κι εδώ, στην Ελλάδα.
Ελευθερούτε Πατρίδα, που… να πάρει ο διάολος!
