Καλά Χριστούγεννα!
Θανάσης Κ.
Κάποιοι, τελευταία, προσπαθούν να… καταργήσουν τα Χριστούγεννα!
Κι επειδή δεν μπορούν να το κάνουν ευθέως, επιχειρούν να το κάνουν πλαγίως: Καταργώντας τις Χριστουγεννιάτικες ευχές!
Και προσπαθώντας να παραμερίσουν τους συμβολισμούς των Χριστουγέννων, το δημόσιο στολισμό με φάτνες, τα κάλαντα, ο,τιδήποτε αναφέρεται στο Χριστιανικό γεγονός της Θείας Γέννησης…
Είναι πια της μόδας να μην ευχόμαστε “Καλά Χριστούγεννα”, αλλά… “Καλές Γιορτές” ή “Χρόνια Πολλά”…
Πρόκειται για μια ακόμα ανοησία της λεγόμενης “Πολιτικής Ορθότητας”, στην οποία συγκλίνουν οι αντι-κληρικαλιστές της Αριστεράς και οι γνωστοί φιλελέφτ (τάχα μου “φιλελεύθεροι”).
Και δείχνουν για μια ακόμα φορά πόσο ρηχοί, ανιστόρητοι και απαίδευτοι είναι…
* Πρώτον, τα Χριστούγεννα αποτελούν μετεξέλιξη πανάρχαιων εορτασμών ή συγκερασμό μεγάλων θρησκευτικών τελετών που συνδέονταν με το Χειμερινό ηλιοστάσιο. Το οποίο, κατά το Ιουλιανό ημερολόγιο, ήταν στις 25 Δεκεμβρίου (και σήμερα στις 22 του ίδιου μήνα).
Η Ρωμαϊκή αντίστοιχη εορτή, λίγο πριν το χειμερινό ηλιοστάσιο, ήταν τα Σατουρνάλια, μετεξέλιξη κι αυτή των αρχαιοελληνικών Κρόνιων, τα οποία όμως συνέπιπταν με το θερινό ηλιοστάσιο.
Τόσο τα Σατουρνάλια της Ρώμης όπως και τα Κρόνια της Ελλάδας ήταν εορτασμοί ευχαριστίας για την καρποφορία της γης, και στη διάρκειά τους η πόλη προσέφερε δωρεάν γεύματα σε όλους, οι πλούσιοι προσέφεραν δώρα στους φτωχούς, οι δούλοι κάθονταν στο ίδιο τραπέζι με τους κυρίους τους και τελετουργικά οι ρόλοι τους αντιστρέφονταν.
Λόγω αυτής της “ταύτισης” κυρίων και δούλων και της από κοινού “ευωχίας”, τα Σατουρνάλια στην αρχαία Ρώμη πήραν χαρακτήρα οργιαστικών τελετών.
Πάντως το μήνυμα εξίσωσης ελευθέρων και δούλων και της παροχής δώρων από τους πλούσιους στους φτωχούς, διατηρήθηκε στη νέα Θρησκεία που πήρε τη θέση του παλαιού πολυθεϊσμού.
* Όμως ήδη από τον τρίτο αιώνα στην αρχαία Ρώμη ο Αυτοκράτορας Αυρηλιανός – ένας από τους σημαντικότερους αναμορφωτές της Αυτοκρατορίας, που προσέφερε πολλά, σε πολύ σύντομοι διάστημα, και ως στρατιωτικός και ως πολιτικός ηγέτης – υιοθέτησε επισήμως τη λατρεία του “Ανίκητου Θεού Ηλίου”.
Ανήμερα την 25η Δεκεμβρίου του έτους 274 π.Χ. ο Αυρηλιανός θέσπισε να γιορτάζεται σε όλη την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως “Ημέρα Γέννησης του Ανίκητου Θεού Ήλιου” (Dies Natalis Solis Invicti).
Τότε, λοιπόν, ο Αυρηλιανός, προχώρησε σε συγκερασμό τριών πολύ διαδομένων και κεντρικής σημασίας εορτών την εποχή εκείνη:
–Την ελληνιστικής εορτής του “τριέσπερου” που σχετιζόταν με ευχαριστήριους εορτασμούς για το χειμερινό ηλιοστάσιο.
–Της εορτής για τη Γέννηση της Περσικής Θεότητος του Μίθρα, που ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής μέσα στις τάξεις του Ρωμαϊκού στρατού, αλλά και ανάμεσα στους άρρενες των κατώτερων κοινωνικών τάξεων και των δούλων.
–Και της εξ ίσου διαδεδομένης τότε εορτής προς τιμή της Αιγυπτιακής Θεότητας του Όσιρι.
(Οι Χριστιανοί, ακόμα τότε ήταν παράνομοι και διωκόμενοι).
Να σημειωθεί ότι και η λατρεία του Μίθρα και η λατρεία του Όσιρι είχαν αρκετά κοινά με το Χριστιανικό μήνυμα. Και κατά σύμπτωση, ο Μίθρας είχε γεννηθεί κατά το θρύλο στις 25 Δεκεμβρίου, ενώ ο γιός του Όσιρι, ο Ώρος είχε επίσης γεννηθεί από την παρθένα σύζυγό του Θεά Ίσιδα, μέσα σε σπήλαιο, επίσης την 25η Δεκεμβρίου.
Η θέσπιση της εορτής του “Ανίκητου Ήλιου” στην αρχαία Ρώμη από τον Αυτοκράτορα Αυρηλιανό ήταν η πρώτη μείζων κίνηση εισαγωγής μονοθεϊστικής λατρείας για να ενώσει πολιτιστικά την πανσπερμία των κατοίκων της Αυτοκρατορίας.
* Ως την εποχή εκείνη, δηλαδή ως τα τέλη του τρίτου Αιώνα μ.Χ., οι διάσπαρτοι Χριστιανοί γιόρταζαν τη Γέννηση του Χριστού, αλλού στις 6 Ιανουαρίου (κυρίως στις ανατολικές επαρχίες) μαζί με τα Θεοφάνεια, κι αλλού τον Μάϊο.
Στις δυτικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας ωστόσο, στην Ιταλία και την ίδια τη Ρώμη, είχε επικρατήσει η συνήθεια οι Χριστιανοί – που βρίσκονταν τότε σε βαθιά “παρανομία” – να γιορτάζουν τη Γέννηση του Σωτήρος τους μαζί με τα Σατουρνάλια, ανάμεσα στις 17 και τις 23 Δεκεμβρίου. Όταν οι Ρωμαίοι είχαν χαλαρώσει και ξεφάντωναν…
Έτσι όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος προχώρησε στη νομιμοποίηση του Χριστιανισμού και τη θέσπιση του ως επίσημης Θρησκείας στην Αυτοκρατορίας (με έδρα την Κωνσταντινούπολη πλέον), αντικατέστησε την εορτή του “Ανίκητου Ήλιου” με τη Γέννηση του Χριστού.
Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος άλλωστε, πριν γίνει Χριστιανός πραγματικά (μόλις στο τέλος της ζωής του) ήταν Ηλιολάτρης, όπως και ο πατέρας του Κωνστάντιος Χλωρός, όπως και ολόκληρη η στρατιωτική ελίτ της Αυτοκρατορίας τότε…
Όπως σημείωνε ο Ιερός Αυγουστίνος (354-403 μ.Χ.): «Τα γενέθλια του Ηλίου της Δικαιοσύνης (του Ιησού Χριστού) πήραν τη θέση της παγανιστικής (ειδωλολατρικής) γιορτής των γενεθλίων του Ανίκητου Ηλίου».
Η πρώτη διασωζώμενη ιστορική πηγή που αναγγέλλει την κατάργηση της ρωμαϊκής λατρείας του “Ανίκητου Ήλιου” είναι το Ρωμαϊκό «Καλεντάρι των Φιλοκαλίων» του 354 μ.Χ. γραμμένο στη Λατινική Γλώσσα: Εκεί διορθώνεται η φράση «Ημέρα γέννησης του Ανίκητου Ήλιου» με τη φράση «Ο γεννηθείς Χριστός, εν Βηθλεέμ της Ιουδαίας».
* Το χειμερινό Ηλιοστάσιο, λοιπόν, υπήρξε σε όλους τους Πολιτισμούς κεντρική εορτή. Ήταν η στιγμή που η μέρα σταματούσε να μικραίνει κι άρχιζε, αργά-αργά, να μεγαλώνει πάλι.
Παρά την κακοκαιρία του χειμώνα, άρχιζε πια να ζωντανεύει η ελπίδα.
Κι έτσι η εορτή αυτή έπαιρνε πάντα συμβολισμούς Γέννησης (της Ελπίδας), Αναγέννησης (της Φύσης) και επικείμενης Ανάστασης (με την άνθιση της γης και την καρποφορία λίγους μήνες αργότερα).
Κι όλα αυτά τη στιγμή που το σκοτάδι ήταν ακόμα πολύ βαθύ, αλλά υπήρχαν οι ενδείξεις της έλευσης του φωτός. Τη στιγμή που το ψύχος ήταν ακόμα δριμύ, αλλά όλοι περίμεναν “θερμότερες μέρες” την άνοιξη. Η αρχή του χειμώνα που προείκαζε την έλευση της άνοιξης, δηλαδή της λύτρωσης.
Η πιο κατάλληλη στιγμή οι άνθρωποι να ζεστάνουν τις καρδιές τους, να δείξουν την αλληλεγγύη τους, να βγάλουν τον καλύτερο εαυτό τους.
* Τελετές με αυτό το μήνυμα προϋπήρχαν του Χριστιανισμού. Εορταστικές εκδηλώσεις με τέτοιος συμβολισμούς και τέτοιο περιεχόμενο κυριαρχούσαν ήδη σε όλη την Μεσόγειο και τη Νότια Ευρώπη, πολύ πριν εμφανιστεί ο Χριστός.
Ήταν στοιχεία του Πολιτισμού τους, ήταν μαρτυρίες της Πολιτιστικής του μετεξέλιξης, του συγκρητισμού των θρησκειών, αλλά και της μεγάλης ανάγκης των ανθρωπίνων κοινωνιών να νοιώσουν την Θέρμη της Ελπίδας μέσα στο Ψύχος, να αναβαπιστούν με την προσδοκία της Λύτρωσης, όταν κορυφωνόταν στο σκοτάδι.
Και ιδιαίτερα όταν ο Πολιτισμός πια είχε αρχίσει να αναπτύσσεται σε αστικά κέντρα, και πάντως είχε αρχίσει να ξεπερνά τον ετήσιο φυσικό κύκλο της Γεωργίας. Όπου η αναγέννηση της Φύσης έδινε τη θέση της στην ανάγκη ψυχικής αναγέννησης. Και οι άνθρωποι είχαν ολοένα και περισσότερο την ανάγκη, αντί να γιορτάσουν τη “βέβαιη” επόμενη άνοιξη του φυσικού κύκλου, να ελπίσουν στην υποσχόμενη “σωτηρία της Ψυχής” – την αιώνια ζωή.
Κι από ευχαριστήριες εορτές να μετατραπούν σε πνευματικά γεγονότα που δημιουργούσαν νέα κοινωνική συνείδηση.
Αυτά κατάφερε ο Χριστιανισμός να συμπυκνώσει και να εξελίξει.
* Αυτά σημάδεψαν ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ιστορία! Γιατί μπορεί ο βάρβαροι – την ίδια περίπου εποχή κι ένα αιώνα αργότερα – να πέρασαν τα σύνορα της Ρώμης – στο Ρήνο και το Δούναβη – μπορεί να κατέκλεισαν τις ρωμαϊκές επαρχίες, μπορεί να κατακερμάτισαν την ενιαία ρωμαϊκή διοίκηση στην Δύση, αλλά όλοι τους προσχώρησαν στον Χριστιανισμό!
Κουβαλώντας ο καθένας τους τις δικές του παλαιές θρησκείες, τα δικά τους αρχέγονα έθιμα και τις συνήθειες, όλοι προσήλθαν στον κοινό παρανομαστή της Χριστιανικής πλέον Ρώμης. Κι άρχισαν να γαλβανίζουν κοινή ταυτότητα.
Τα Χριστούγεννα ένωσαν και μετεξέλιξαν τις αρχέγονες θρησκείες και τα έθιμα στη νέα Θρησκεία.
Και την ασπάστηκαν όλοι οι λαοί της Ευρώπης, ακόμα κι εκείνοι που δεν είχαν κατακτηθεί ποτέ από τη Ρώμη.
Η Ευρώπη δεν υπήρξε ποτέ αμιγώς “Ρωμαϊκή”.
Αλλά γεννήθηκε τότε, ως “Χριστιανική”!
Και – παρά τις ατέλειωτες διαιρέσεις της και τους εσωτερικούς της πολέμους – απέκτησε κοινή ταυτότητα, πολεμώντας επί χίλια χρόνια να απωθήσει την κατάκτησή της από το Ισλάμ – και να παραμείνει Χριστιανική:
–Από το 717 μ.Χ. όταν ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Λέων ο Ίσαυρος σταμάτησε τους Άραβες στην Κωνσταντινούπολη και τους γύρισε πίσω…
–Και το 732 μ.Χ. όταν ο Κάρολος Μαρτέλ σταμάτησε τις μουσουλμανικές ορδές στο Πουατιέ, δηλαδή στην Κεντρική Γαλλία – και επίσης του απώθησε πίσω από τα Πυρηναία.
–Και επί πεντακόσια χρόνια – από το 1000 ως το 1492 – όταν πολλοί Χριστιανοί ηγεμόνες πολεμούσαν για να διώξουν τους μουσουλμάνους κατακτητές από την Ιβηρική, αλλά και από τον Ιταλικό νότο.
–Ως το 1683 όταν ο Πολωνός Γιάν Σομπιέσκι κατάφερε να σπάσει την Οθωμανική πολιορκία της Βιέννης (της δεύτερη σε 150 χρόνια) λίγο πριν παραδοθεί η πόλη στους Τούρκους.
Επί χίλια χρόνια περίπου, η Ευρώπη αγωνιζόταν να απωθήσει τους μουσουλμάνους κατακτητές – είτε Άραβες είτε Μαυριτανούς είτε Οθωμανούς – και να διασώσει τον Χριστιανικό της χαρακτήρα.
Αυτό που ονομάζουμε σήμερα “Ευρώπη” γεννήθηκε ως προσχώρηση στο Χριστιανισμό και απέκτησε ενιαία συνείδηση με υπερχιλιετείς πολέμους να παραμείνει Χριστιανική!
Τα Χριστούγεννα δεν σηματοδοτούν απλώς τη Γέννηση του Ιησού.
Σηματοδοτούν την ενσωμάτωση όλων των προγενέστερων πολιτισμών σε μια ενιαία πολιτιστική ταυτότητα που συγχώνευσε την αρχαιοελληνική Σκέψη, την Οικουμενικότητα του ελληνιστικού κόσμου, τη Ρωμαϊκή Διοίκηση και το Ρωμαϊκό Δίκαιο με όλους τους λαούς της εποχής.
Οι οποίοι έφεραν το δικό τους πολιτιστικό φορτίο, το οποίο συγχώνευσαν μέσα στο Οικουμενικό Μήνυμα Ελπίδας και Λύτρωσης.
Το πώς καθιερώθηκαν τα Χριστούγεννα στο έδαφος όλων των προηγούμενων αρχέγονων παραδόσεων, αποτελεί κορυφαία υπόμνηση αυτής της τεράστια προσφοράς του Χριστιανισμού στην Ευρώπη.
Και μοναδικό συμβολισμό των απαρχών της Ευρωπαϊκής ταυτότητας.
Όσοι πάνε να “απομειώσουν” τα Χριστούγεννα, να τα περιθωριοποιήσουν και να τα σβήσουν από το υποσυνείδητο των λαών, αυτό το πολιτιστικό φορτίο προσπαθούν να μηδενίσουν.
Αυτούς τους συμβολισμούς επιχειρούν να καταστρέψουν.
Ματαιοπονούν!
Καλά ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ, σε όλους…
